Οι βάσεις εισαγωγής στα ελληνικά πανεπιστήμια που ανακοινώθηκαν παρότι θέτουν έναν προβληματισμό για την κοινότητά μας, είναι σαφές ότι σε καμία περίπτωση δεν αντικατοπτρίζουν τα στοιχεία της ποιότητας και της ακαδημαϊκότητας  που διαχρονικά χαρακτηρίζουν το Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

Το Πανεπιστήμιό μας και καθένα από τα Τμήματά του, από την ίδρυσή τους έως και τη στιγμή που αυτές οι γραμμές γράφονται, έχουν επανειλημμένως αξιολογηθεί και πιστοποιηθεί για την αριστεία τους στη διδασκαλία και την έρευνα και το υψηλό επίπεδο του διδακτικού και διοικητικού τους προσωπικού. Η αναγνώριση της ποιότητας και ακαδημαϊκότητάς τους και σε διεθνές επίπεδο, τεκμαίρεται από το ευρύτατο δίκτυο διεθνών επιστημονικών συνεργασιών μας με πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα από τον Καναδά και τις ΗΠΑ μέχρι την Κίνα και την Αυστραλία, από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες μέχρι τις περισσότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Οι απόφοιτοί μας αποτελούν το καλύτερο δείγμα της αριστείας μας ως πανεπιστημιακό ίδρυμα της χώρας, καθώς καταλαμβάνουν σήμερα σημαντικότατες θέσεις και αναπτύσσουν επιτυχημένες καριέρες σε Ελλάδα και εξωτερικό.

Δυστυχώς όμως οι βάσεις εισαγωγής στα ελληνικά πανεπιστήμια, που βασίζονται στις επιδόσεις αλλά και τις επιλογές τμημάτων και πανεπιστημίων των υποψήφιων φοιτητών/τριών και των γονέων τους, δεν καθορίζονται από κριτήρια ακαδημαϊκής ποιότητας. Καθορίζονται από σειρά δομικών/θεσμικών αλλά και συγκυριακών κοινωνικο-ιστορικών παραμέτρων που είναι πέρα και πάνω από το Ίδρυμα.

 Από πλευράς θεσμικού πλαισίου,

ένας βασικός παράγοντας είναι το ίδιο το σύστημα των πανελλαδικών εξετάσεων για εισαγωγή στα ΑΕΙ τα ουσιαστικά προβλήματα του οποίου διαχρονικά αναγνωρίζονται και αναλύονται, για την αλλαγή του οποίου έχουν κατατεθεί διαχρονικά προτάσεις, χωρίς όμως να έχει υπάρξει έως και σήμερα η πολιτική βούληση της απαιτούμενης ριζικής αλλαγής του.

Έναν εξίσου σημαντικό παράγοντα καθορισμού της συνεχούς μείωσης των βάσεων αποτελεί το σύστημα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και τα μαθησιακά αποτελέσματα που τελικά αυτό επιτυγχάνει με δεδομένο τον προσανατολισμό κατ΄ εξοχήν στην προετοιμασία για το απαρχαιωμένο σύστημα εισαγωγικών εξετάσεων στα ΑΕΙ.

Η αρνητική επίδραση των ανωτέρω παραγόντων στις βάσεις επιδεινώθηκε δραματικά με την πολιτική της προηγούμενης κυβέρνησης που στόχευε στην εισαγωγή σχεδόν όλων των αποφοίτων λυκείου στα ΑΕΙ μέσω ενός πληθωρισμού πανεπιστημιακών τμημάτων, πολιτική που δυστυχώς δεν άλλαξε με την αλλαγή κυβέρνησης. Η πολιτική αυτή  επιτεύχθηκε τάχιστα 

a.   με τη χωρίς μελέτη εκπαιδευτικών αναγκών της χώρας ή τον όποιο στρατηγικό σχεδιασμό και χωρίς κανένα ακαδημαϊκό κριτήριο ή αξιολόγηση και πιστοποίηση προγραμμάτων σπουδών, πανεπιστημιοποίηση τμημάτων ΤΕΙ, καθώς και στην ίδρυση και νέων τμημάτων ανά την επικράτεια στα πανεπιστήμια που είχαν συνενωθεί με ΤΕΙ, πολλαπλώς αναπαράγοντας και πολλά από τα πρότυπα προγράμματα σπουδών του Αιγαίου.

b.   Στον υπερπληθωρισμό αυτό τμημάτων σε όλες τις γωνιές της Ελλάδας, ήρθε να προστεθεί η αντιακαδημαϊκή ραγδαία αύξηση του αριθμού των εισακτέων ανά τμήμα (χωρίς καμία μέριμνα για την αύξηση των ανθρώπινων και λοιπών πόρων που χρειάζονται για την εκπαίδευσή τους), οδηγώντας μαθηματικά στην αθρόα ένταξη στα ΑΕΙ σχεδόν του 80% των αποφοίτων λυκείου κατά τα δύο τελευταία χρόνια και δη φέτος. Μεταξύ άλλων, και η χαλαρότητα που δημιουργήθηκε με την κοινωνική πεποίθηση ότι « όλοι κάπου θα μπουν» σαφώς στρέβλωσε αυτή που πιθανώς θα ήταν μια «κανονική κατανομή» βαθμολογιών προς τα κάτω, με αποτέλεσμα σχεδόν οι μισοί από τους εισακτέους να έχουν γράψει στις εξετάσεις κάτω από τη βάση.

Οι αρνητικές επιπτώσεις των δομικών αυτών προβλημάτων του εκπαιδευτικού συστήματος στις βάσεις εισαγωγής επιδεινώθηκαν κατά τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, από σειρά κοινωνικο-οικονομικών, γεωπολιτικών, ακόμα και υγειονομικών παραγόντων.

Η βαθιά οικονομική κρίση που ξεκίνησε από το 2008-10 οδήγησε στην πρώτη φάση συστηματικής πτώσης των βάσεων του Πανεπιστημίου Αιγαίου (βλέπε συνημμένα αρχεία με απεικόνιση των τάσεων), κυρίως γιατί οι επιλογές των οικογενειών άρχισαν ευλόγως να καθορίζονται από το κόστος φοίτησης των παιδιών τους –μετακινήσεις, στέγαση, σίτιση, κ.ά. Η φετινή υγειονομική κρίση που εξελίχθηκε και εξελίσσεται και σε πολύ μεγάλη οικονομική κρίση, στο πλαίσιο των δεδομένων του «νέου ακαδημαϊκού χάρτη» οδήγησε σε μια δεύτερη φάση πτώσεις των βάσεων, καθώς οι οικογένειες είχαν πλέον τη δυνατότητα αλλά και την ανάγκη να προτάξουν ακόμα εντονότερα ως κριτήρια επιλογής τμημάτων και πανεπιστημίων την εγγύτητα στην οικογενειακή εστία, την ευκολότερη και λιγότερο κοστοβόρα μετακίνηση από και προς την περιοχή φοίτησης και τη μείωση της συνολικής δαπάνης των σπουδών. Ας σημειώσουμε δε ότι η πλειοψηφία των γονέων και υποψήφιων φοιτητών/τριών δεν γνωρίζουν ή δύνανται να αξιολογήσουν ότι η πολυπόθητη εισαγωγή σε μετονομασθέντα ως πανεπιστημιακά ή νεοϊδρυθέντα τμήματα πιθανώς να συνεπάγεται τη φοίτηση σε τμήματα χωρίς καν ολοκληρωμένα προγράμματα σπουδών, χωρίς μέλη ΔΕΠ και λοιπή στελέχωση, χωρίς επάρκεια υποδομών, κλπ.

Η συνθήκη αυτή επιτάθηκε σημαντικά από την ανασφάλεια που προκάλεσαν και συνεχίζουν να προκαλούν (α) ο τρόπος προβολής και οι πραγματικές επιπτώσεις του προσφυγικού-μεταναστευτικού προβλήματος στα νησιά, (β) η μεγάλη υγειονομική κρίση της πανδημίας του COVID-19 και (γ) ακόμα και η γεωπολιτική κρίση των τελευταίων μηνών που θέτει τα νησιά του Αιγαίου στο θέατρο των εξελίξεων.

Το Πανεπιστήμιό μας, «Φύση και Θέση» Αιγαίο, μπορεί και θα αντιμετωπίσει τη σωρεία αυτή προβλημάτων και τις επιπτώσεις τους. Αυτό που χρειάζεται είναι η κοινότητά μας να διαβουλευθεί, όπως ξέρει να κάνει, με νηφαλιότητα και περίσκεψη, αλλά και με όραμα και θέληση, επί ενός στρατηγικού σχεδιασμού της επόμενης μέρας υπό το πρίσμα των νέων συνθηκών. Στα αδύνατα σημεία του Ιδρύματος που έχουν αναδείξει οι εν λόγω συνθήκες, να αντιπαραβάλουμε και να προβάλουμε και να ενισχύσουμε περαιτέρω τα ισχυρά μας σημεία:

*        το ικανότατο και έμπειρο ακαδημαϊκό και στελεχιακό μας δυναμικό,

*        τα θετικά αξιολογημένα και πιστοποιημένα προπτυχιακά μας προγράμματα,

*        τα επιτυχημένα μεταπτυχιακά μας προγράμματα και με την αξιοποίηση της τεχνολογίας,

*        το εύρωστο πρόγραμμα πρακτικής άσκησης και σύνδεσης με την αγορά εργασίας,

*        το πολυεπιστημονικό πλέγμα ερευνητικών προγραμμάτων και δράσεων,

*        το ευρύ φάσμα επιμορφωτικών προγραμμάτων και θερινών σχολείων,

*        το διευρυμένο πλαίσιο διεθνών ακαδημαϊκών και ερευνητικών συνεργασιών μας.

Όλα τα ανωτέρω μας εξασφάλισαν δύο ακόμα καθοριστικής σημασίας εργαλεία για τη στρατηγική ανάπτυξης και δημιουργίας ακόμα καλύτερων προοπτικών στη συνέχεια:

Τη συμμετοχή μας στο νέο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο ERUA μέσω Consortium καταξιωμένων ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων, με τελικό στόχο τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου - Δικτύου. Η συγκεκριμένη προοπτική θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως μια ευκαιρία για τη θεσμική ένταξη του Πανεπιστημίου Αιγαίου σε διεθνή fora που θα προωθήσουν την εξωστρέφειά του, αλλά και την αναβάθμισή του ως προς την ευρωπαϊκή και διεθνή του καταξίωση. Γνωρίζουμε ότι και άλλα ελληνικά Πανεπιστήμια έχουν ενταχθεί σε αντίστοιχες δράσεις, αλλά η δική μας στοχοπροσήλωση θα πρέπει να εστιάσει σε μια συστηματική αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων που μας προσφέρει η συγκεκριμένη προοπτική, αφού για μας δεν αποτελεί απλώς μια ακόμα διεθνή συνεργασία, αλλά μια προοπτική επιβίωσης και καταξίωσης μέσω ευρωπαϊκών θεσμικών διαδικασιών. Προφανώς, το ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο, μπορεί να αποτελέσει για μας ένα «προπονητικό» πεδίο, όπου το Πανεπιστήμιό μας θα έχει τη δυνατότητα να δει πλέον με συστηματικό τρόπο, αξιοποιώντας όλα τα εργαλεία που αυτή η ευκαιρία του δίνει, το άνοιγμα και προς την ευρύτερη περιοχή αλλά και διεθνώς, μετασχηματιζόμενο προοδευτικά σε ένα πανεπιστημιακό κέντρο στη Μεσόγειο.

Το μεγάλο πρόγραμμα της «Περιφερειακής Αριστείας» ύψους 12.500.000 Ευρώ στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία, με στόχο  την ανάπτυξη των ερευνητικών μας υποδομών, την ενίσχυση της έρευνας και της τεχνολογικής ανάπτυξης τόσο του Πανεπιστημίου μας, όσο και των Περιφερειών που εδρεύει το Πανεπιστήμιο Αιγαίου.  Οι δράσεις του συγκεκριμένου προγράμματος, μέσω της Ανάπτυξης ενός Κέντρου Έρευνας & Τεχνολογίας στις Περιφέρειες Βορείου & Νοτίου Αιγαίου, της Ενίσχυσης του Ψηφιακού Μετασχηματισμού στον Πολιτισμό και τον Τουρισμό, του σχεδίου για το Παράκτιο Περιβάλλον και τη Διαχείριση Κινδύνων σε Νησιωτικές Περιοχές, τις Μεταφορές,  την Βιοοικονομία και την Αγροδιατροφή, θα προάγουν την πανελλαδική, ευρωπαϊκή και διεθνή αναγνώριση του Πανεπιστημίου Αιγαίου, αλλά, επιπρόσθετα, θα κατοχυρώσουν συνεργασίες και αμοιβαίες ωφέλειες με τις τοπικές κοινωνίες στις οποίες εδράζονται τα Τμήματα του Πανεπιστημίου μας.

Ακόμα έχουμε ήδη διασφαλίσει ή δρομολογούμε,

*        Σημαντικές δωρεές όπως η χρηματική δωρεά για την αναβάθμιση της Βιβλιοθήκης μας και δωρεές και παραχωρήσεις μεγάλων εκτάσεων γης σε Λήμνο και Σύρο.

*        Αναπτυξιακές μελέτες και έργα υποδομών για την ανάπτυξη σύγχρονων Campus και πρόσθετων φοιτητικών κατοικιών σε όλες τις ακαδημαϊκές μας μονάδες.

*        Χρηματοδότηση για τη δημιουργία πρόσθετων ερευνητικών υποδομών από την Περιφέρεια Βορείου και Νοτίου Αιγαίου (ύψους περίπου 3.500.000 - 4.000.000 από την κάθε μία), για αγορά κτιρίων και αναβάθμιση των κτιριακών υποδομών, αλλά και των κεντρικών ψηφιακών υποδομών του ιδρύματος, ενώ μέσω του ΠΔΕ θα προχωρήσουμε στην αναβάθμιση του διαθέσιμου εξοπλισμού Τμημάτων και Διοίκησης.

Αγαπητά μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας του Αιγαίου,

Καθίσταται σαφές ότι, παρά τις συγκυριακές δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε, οι προοπτικές ανάπτυξης και κατοχύρωσης και καταξίωσης του Πανεπιστημίου Αιγαίου σε πανελλαδικό, πανευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο είναι υπαρκτές, αρκεί να αξιοποιήσουμε τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που προσφέρει η μέχρι σήμερα αποκτηθείσα επιστημοσύνη και εμπειρογνωμοσύνη του ακαδημαϊκού, ερευνητικού και διοικητικού μας προσωπικού, η ιδιαίτερη γεωπολιτική μας θέση και οι προκλήσεις της 4η Βιομηχανικής Επανάστασης, σε συνάρτηση με τη αξιοποίηση των χρηματοδοτικών ευκαιριών που προκύπτουν από διεθνείς και ευρωπαϊκές πολιτικές ανάπτυξης.  Ας πιστέψουμε και προβάλουμε ότι το Πανεπιστήμιο Αιγαίου μπορεί να υποσχεθεί έμπρακτά την Επιστημονική, Τεχνολογική Πρόοδο και Αριστεία, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, όσο και στο επίπεδο των τοπικών και κοινωνιών στις οποίες εδρεύει και δραστηριοποιείται.

Κοιτάμε μπροστά, κοιτάμε σταθερά, ατενίζουμε το παρόν και το μέλλον δημιουργικά και αισιόδοξα και αναπτυσσόμαστε δυναμικά! Καλή μας συνέχεια και καλή μας δύναμη!  Για μια δημιουργική και δυναμική ακαδημαϊκή πορεία του Αιγαίου!

Η Χρυσή Βιτσιλάκη είναι Καθηγήτρια, Πρυτάνισσα του Πανεπιστημίου Αιγαίου