Η σημερινή συνέντευξη έχω την χαρά να είναι με τον κ. Αθανάσιο Αλεξανδρίδη, ψυχίατρο, παιδοψυχίατρο, διδάσκων ψυχαναλυτή της Association Psychanalytique de France και της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρίας και διδάκτωρ της Ιατρικής και της Φιλοσοφίας. Η συνέντευξη αυτή έγινε με αφορμή το βιβλίο του παιδικοί φόβοι, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίκαρος.

1. Ποιά ανάγκη ''γέννησε' 'αυτό το βιβλίο σας με τίτλο ''παιδικοί φόβοι" καθώς και τα αντίστοιχα με τους ''αδελφούς'' τίτλους ;

Το βιβλίο μου Παιδικοί φόβοι (2018)εντάσσεται στη σειρά ΣΧΟΛΗ ΑΝΗΣΥΧΩΝ ΓΟΝΕΩΝ των εκδόσεων Ίκαρος. Είχαν προηγηθεί , το 2017, οι Παιδικοί έρωτες, ακολούθησε το Χτίζοντας ταυτότητα το 2019 και θα κυκλοφορήσει άμεσα, στο τέλους της άνοιξης του 2021,το Πάμε σχολείο; Τα βιβλία γεννήθηκαν από την μεγάλη ανάγκη των γονέων να έχουν τη δυνατότητα να διαβάσουν βιβλία κατανοητά αλλά εμπεριστατωμένα σχετικά με την ανάπτυξη των παιδιών τους και τον τρόπο που αυτοί μπορούν να τα βοηθήσουν.

Για να επιτευχθεί ένα ρέον και εύληπτο κείμενο, υιοθετήθηκε η μορφή του διαλόγου ανάμεσα στον παιδοψυχίατρο-ψυχαναλυτή και σε μια ομάδα γονέων που του θέτουν ερωτήματα και στα οποία αυτός απαντά κινητοποιώντας τη σκέψη των γονέων, βγάζοντάς τους από την παθητική θέση κάποιου που περιμένει «μασημένη τροφή» και κάνοντάς τους συνεργούς στην αναζήτηση της απάντησης.

Ξεκινώντας από την ιδέα ότι η οικογένεια είναι ένα σύστημα που συνεχώς εξελίσσεται και που πρέπει να είναι λειτουργικό και δημιουργικό για την ευτυχία όλων συζήτηση επικεντρώνεται στην αλληλοεπίδραση γονέων-παιδιών, στην αμοιβαία κατανόηση και στην από κοινού αναζήτηση λύσεων.

Θυμίζοντας στους γονείς ότι φέρουν μέσα τους τις παιδικές τους εμπειρίες, αρχικά ο διάλογος ενεργοποιεί τις αναμνήσεις των γονέων σχετικά με δικούς τους παιδικούς φόβους, τους φέρνει στο να καθρεφτίσουν μέσα τους φόβους και αγωνίες των παιδιών τους και στη συνέχεια καλείται το ενήλικο μέρος τους, με τη βοήθεια των γνώσεων που συνεισφέρει ο παιδοψυχίατρος-ψυχαναλυτής στη συζήτηση για να διαμορφωθούν τρόποι σκέψης και αντιμετώπισης των προβλημάτων. Ουσιαστικά δεν πρόκειται για βιβλία που δίνουν κάποια «συνταγή» αλλά για βιβλία που οργανώνουν μέσα στην ομάδα τη «σύ-σκεψη» ώστε ως μοντέλο ζωής να μεταφερθεί μέσα στην οικογένεια.

2. Ποιος είναι ο μεγαλύτερος και ποιος ο πιο συνηθισμένος φόβος των ανήσυχων γονέων; 

Ο μεγαλύτερος φόβος των γονέων κατά την κύηση και τα πρώτα χρόνια της ζωής του νεογνού είναι να έχουν γεννήσει ένα άρρωστο παιδί για λόγους κληρονομικούς ή ως συνέπεια σοβαρών πρώιμων ασθενών που μπορεί να προκύψουν.

Αν αυτός ο φόβος σχετικά με τη βιολογική υγεία ξεπεραστεί, οι ανήσυχοι, με την καλή έννοια, οι ευσυνείδητοι γονείς διακατέχονται από την αγωνία αν είναι «καλοί» γονείς και φροντίζουν  για την ψυχική και κοινωνική υγεία του παιδιού τους.

Μη έχοντας οι ίδιοι και σπουδαία εμπειρία στο θέμα, αφού η ελληνική οικογένεια εδώ και δεκαετίες έχει ένα με δυο παιδιά και δεσμούς όλο και λιγότερους με την διευρυμένη οικογένεια και τη γειτονιά και αφού το σχολείο δεν φρόντισε να τους «εκθέσει» σε τέτοιες εμπειρίες, όπως το να έχουν σε διάφορες ηλικίες οι μαθητές κάποια πρακτική σε παιδικούς σταθμούς και νηπιαγωγεία γονείς νιώθουν αμήχανοι μπροστά τις αλλαγές του παιδιού κατά τις φάσεις ανάπτυξης και πολύ γρήγορα ενοχοποιούνται αν «κάτι πάει στραβά».

Μπροστά σε μια τέτοια κατάσταση ή υιοθετούν μια στάση διάψευσης του ζητήματος, υποτιμώντας το, ή υπερεκτιμούν τη σοβαρότητά του. Δυστυχώς οι γονείς τις περισσότερες φορές δεν έχουν επίγνωση ότι το «κανονικό» καλύπτει μια γκάμα αρκετά πιο μεγάλη από αυτό που αυτοί ή ο ασφυκτικός περίγυρος, συχνά οι δικοί τους γονείς ή το σχολείο, τους υποδεικνύουν και απαιτούν από αυτούς.

Ψυχαναλυτικά λοιπόν θα έλεγα ότι ο μεγαλύτερος φόβος των γονέων είναι ότι δεν θα ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του ατομικού και του συλλογικού Υπερεγώ. Τα βιβλία μου προσπαθούν να τους οδηγήσουν σε ένα ευτυχή διάλογο με το Υπερεγώ αφού αναγνωρίσουν στο Εγώ το δικό τους και του παιδιού τους το δικαίωμα στη δημιουργία του Εαυτού που τους ταιριάζει.

3. Τι θα συμβουλεύατε τους αναγνώστες μας και ειδικότερα τους γονείς, σαν ψυχίατρος-παιδοψυχίατρος, στην δύσκολη αυτή περίοδο που διανύουμε, με τον φόβο του κορωνοϊού και τους περιορισμούς στους οποίους μας έχει υποβάλλει; 

Ως γιατρός θα συμβούλευα τους γονείς και τα παιδιά να λαμβάνουν με επιμέλεια όλα τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία του εαυτού τους και των άλλων. Ως ψυχίατρος θα έλεγα ότι η υπεύθυνη στάση φροντίδας των ενηλίκων γονέων προς τα παιδιά τους και τους ηλικιωμένους γονείς τους, επικυρώνει το ρόλο τους και τους δίνει ένα σοβαρό αίσθημα αυτοεκτίμησης.

Ως παιδοψυχίατρος θα έλεγα ότι η υπεύθυνη στάση των γονέων αποτελεί ένα σοβαρό παράδειγμα για καλές ταυτίσεις των παιδιών και μια σαφή διαβεβαίωση ότι οι γονείς τους τα αγαπούν ουσιαστικά. Ουσιαστικό μέρος της φροντίδας είναι και η ανοιχτή συζήτηση με τα παιδιά για την εκτίμηση της κατάστασης και της καλύτερης δυνατής αντιμετώπισής της.

Η νόσηση από κορωνοϊό μπορεί στο μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού να περνά ασυμπτωματικά ή με ελαφρά συμπτώματα αλλά δυστυχώς κάποιοι νοσούν βαριά και κάποιοι πεθαίνουν. Τα νούμερα των νεκρών συνεχώς αυξάνονται. Παρά την επιφανειακή διάψευση του τύπου τα παιδιά και οι νέοι «δεν παθαίνουν», δες δεν «πεθαίνουν» από κορωνοϊό, τα παιδιά ταράζονται πολύ και δεν τολμούν να το ομολογήσουν.

Έχουν φόβους και αγωνίες θανάτου για τα ίδια και τους οικείους τους. Αυτή είναι μια συνθήκη που συνεχώς πρέπει να έχουν οι γονείς υπ’ όψιν τους και να αντιληφθούν την αγωνία των παιδιών τους όχι μόνο άμεσα από τα λεγόμενά τους αλλά και έμμεσα από την εμφάνιση νέων «άσχετων» φόβων, συμπεριφορών ή σωματικών δυσλειτουργιών που συχνά είναι ψυχοσωματικής αιτιολογίας.

Καλό είναι να αναγνωρισθεί μια συνθήκη «αόρατου πολέμου» που μακραίνει, κουράζει, αλλά που έχουμε αρχίσει χάρη στους εμβολιασμούς να βλέπουμε «κάποιο» τέλος ή «έστω» έλεγχο της κατάστασης, συνθήκη την οποία η οικογένεια θα αξιοποιήσει για να αναπτύξει τις συντροφικές, ψυχαγωγικές και δημιουργικές ικανότητες συσχέτισης των μελών της και του επιλεγμένου μικρού κύκλου συναναστροφών. Η άσκηση στην πειθαρχία και στην εγκράτεια μαζί με την ενίσχυση της εφευρετικότητας για την αξιοποίηση του «λίγου» μπορεί να αποτελέσουν μάθημα ζωής.

Και ίσως, επιστρέφοντας στους γονείς, που πολλοί δυστυχώς αγωνιούν για την επιστροφή στην «κανονικότητα», εννοώντας την πριν τον κορωνοϊό ζωή τους, θα τους ρωτήσω, όπως ρωτώ στις συναντήσεις με τους ανήσυχους γονείς, «πόσο κανονική ήταν η προηγούμενη ζωή σας»;

* H Αθανασία Δαφιώτη είναι Δημοσιογράφος-Θεατρολόγος