Έπειτα από 18 χρόνια πολιτικής κυριαρχίας και επιτυχίας, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ξαφνικά βρίσκεται στη δίνη πολλών εγχώριων και ξένων κρίσεων, χωρίς καμία προφανή διέξοδο. Είναι αχαρτογράφητα κι ως εκ τούτου επικίνδυνα νερά για έναν πολιτικό που έχει αναδειχτεί με χίλιους τρόπους και μέσα, ως ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης της μεγαλύτερης οικονομίας στη Μέση Ανατολή.

Τα περισσότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει, ωστόσο, είναι σε μεγάλο βαθμό δικά του: Μια οικονομία που βασίζεται σε μια βαθιά διεφθαρμένη κατασκευαστική βιομηχανία, μια καταστροφική επεκτατική πολιτική με στρατιωτική παρέμβαση στη Συρία και ένας ανηλεής ατέλειωτος πόλεμος κατά των Κούρδων, εντός και εκτός των τουρκικών συνόρων.

Όλες αυτές οι κινήσεις έχουν αποτύχει οικτρά, όπως φάνηκε στις τοπικές εκλογές της 31ης Μαρτίου, στις οποίες το συντηρητικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν έχασε τον έλεγχο όλων των μεγάλων πόλεων της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένου του πολιτικού κέντρου της χώρας, της Άγκυρας, αλλά και του οικονομικού της, την Κωνσταντινούπολη, η οποία συνεισφέρει στο ΑΕΠ της Τουρκίας, με πάνω από το 30%.

Αυτό δεν σημαίνει ότι ο Ερντογάν πέρασε ανεπιστρεπτί στην όχθη των ηττημένων. Το ΑΚΡ ζητά την εκ νέου διεξαγωγή των εκλογών στην Κωνσταντινούπολη και εμποδίζει τους προοδευτικούς δημάρχους πολλών κουρδικών πόλεων στα νοτιοανατολικά της Τουρκίας να αναλάβουν καθήκοντα.

Εξάλλου, ο επονομαζόμενος «Σουλτάνος της Πόλης»- Ερντογάν δεν είναι άνθρωπος που αποφεύγει να χρησιμοποιεί τη βία και τον εκφοβισμό για να παραμερίσει τα εμπόδια στο δρόμο του.

Περίπου 10.000 πολιτικοί του αντίπαλοι και αντιφρονούντες βρίσκονται στη φυλακή, εκατοντάδες χιλιάδες άλλοι έχουν απολυθεί από την εργασία τους και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της αντιπολίτευσης είναι σε μεγάλο βαθμό «εξαφανισμένα», επίσης, με την Τουρκία να κατέχει πλέον το ρεκόρ φυλάκισης δημοσιογράφων και ακαδημαϊκών.

Αλλά η βία και η επιβολή του δικαίου του ισχυροτέρου, αυτή τη φορά, θα επιδεινώσει, παρά θα λύσει, τα προβλήματα του Ερντογάν.

Οι Κούρδοι είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Όταν το αριστερό Κουρδικό Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα (HDP) προέβη σε μια σημαντική εκλογική νίκη το 2015, κερδίζοντας 81 έδρες στο τουρκικό κοινοβούλιο στερώντας από το AKP την αυτοδυναμία και την πλειοψηφία, ο Ερντογάν απάντησε τερματίζοντας τις ειρηνευτικές συνομιλίες με τους Κούρδους και καταλαμβάνοντας τις κουρδικές πόλεις.

Σπέρνοντας ανέμους θέρισε θύελλες στις εκλογές του περασμένου Μαρτίου.

Μια ανάλυση των αποτελεσμάτων της Κωνσταντινούπολης δείχνει ότι το AKP και η συμμαχία του με το Εθνικό Κίνημα των Γκρίζων Λύκων του Μπαχτσελί κέρδισε περίπου το ίδιο ποσοστό των ψήφων που είχε στις περασμένες προεδρικές εκλογές. Το ίδιο ισχύει για την αντιπολίτευση του AKP – το κοσμικό Δημοκρατικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) και τον σύμμαχο του, το δεξιό Καλό Κόμμα της Ακσενέρ.

Η διαφορά ήταν ότι το HDP που δεν κατέβασε υποψήφιο και ο φυλακισμένος ηγέτης του, Σελαχάτιν Ντεμιρτάς, προέτρεψαν τους Κούρδους και τους οπαδούς τους να καταψηφίσουν τον υποψήφιο του Ερντογάν.

Το έκαναν με μεγάλη επιτυχία και επέβαλαν τον υποψήφιο του CHP. Το ίδιο μοτίβο ακολούθησαν και στο υπόλοιπο της χώρας με αποτέλεσμα την απώλεια κι όλων των άλλων πόλεων για το ΑΚΡ, όπως η Σμύρνη, η Αττάλεια, η Μερσίνα και τα Άδανα.

Και η εξήγηση είναι απλή. Όταν το τουρκικό κράτος διεξήγαγε πόλεμο κατά των Κούρδων τη δεκαετία του 1980 και του ’90, πολλοί έφυγαν από τις αγροτικές περιοχές για να ζήσουν στις πόλεις. Στην Κωνσταντινούπολη σήμερα περίπου το 11% του πληθυσμού της είναι Κούρδοι. Είναι η μεγαλύτερη αστική συγκέντρωση Κούρδων στον κόσμο.

Έτσι εάν υπάρχει μια φράση που να συνοψίζει τις τελευταίες εκλογές στην Τουρκία, αυτή μπορεί να είναι η «Εκδίκηση των Κούρδων».

Η απώλεια όλων των μεγάλων αστικών κέντρων για το ΑΚΡ είναι κάτι περισσότερο από μια πολιτική αποτυχία.

Οι πόλεις αυτές είναι οι κινητήριες δυνάμεις της τουρκικής οικονομίας και για τα τελευταία 18 χρόνια ο Ερντογάν έχει πραγματοποιήσει σε αυτές τεράστια κατασκευαστικά έργα με φιλικές προς το ΑΚΡ επιχειρήσεις, οι οποίες, με τη σειρά τους, έδιναν χρήματα πίσω στο κόμμα του. Ο Τούρκος πρόεδρος είχε επιτύχει την ανάπτυξη με την πάροδο των χρόνων, αλλά ήταν ανάπτυξη που βασιζόταν στην πίστωση, τη διαφθορά, την καταστολή και την ενός ανδρός αρχή.

Αγνοώντας τη λαϊκή δυσαρέσκεια, ο Ερντογάν επικεντρώθηκε στην πρόσφατη εκστρατεία του γύρω από τα θέματα της τρομοκρατίας και των Κούρδων, αγνοώντας τις δημοσκοπήσεις που έδειχναν ότι οι περισσότεροι Τούρκοι ανησυχούσαν πολύ για τις υψηλές τιμές, τον πληθωρισμό και την ανεργία.

Άγνωστο το τι θα πράξει τώρα, που είναι σε συνομιλίες με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) για μια πιθανή διάσωση, αφού γνωρίζει ότι αυτό σημαίνει αύξηση των φόρων και της λιτότητας, το γνωστό είδος μίγματος που δεν δίνει ψήφους.

Δεν θα υπάρξουν άλλες εκλογές στην Τουρκία, μέχρι τις προεδρικές του 2023, οπότε ίσως να πιστεύει πως υπάρχει χρόνος να προσπαθήσει να αλλάξει τα πράγματα, αλλά πώς;

Οι ξένοι επενδυτές είναι επιφυλακτικοί εξαιτίας της πολιτικής αστάθειας και οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί είναι δυσαρεστημένοι από την σκοπίμως ασταθή κι αλλοπρόσαλλη εξωτερική πολιτική του Ερντογάν.

Το τελευταίο της δείγμα, που έβλαψε τη χώρα είναι απόρροια της καταστροφικής απόφασης του 2011 της Τουρκίας για στήριξη της ανατροπής του προέδρου Μπασάρ Άσαντ της Συρίας. Ο Άσαντ επιβίωσε – λόγω της υποστήριξης της Ρωσίας και του Ιράν – και τώρα η Τουρκία φιλοξενεί εκατομμύρια πρόσφυγες και αιμορραγεί οικονομικά, δαπανώντας πολλά δισεκατομμύρια δολάρια για να καταλαμβάνει ο στρατός της τμήματα της βόρειας Συρίας.

Η Τουρκία αρχικά προσπάθησε να πάρει το ΝΑΤΟ με το μέρος της και να αμφισβητήσει τη Μόσχα στη Συρία – ακόμη και ρωσικό πολεμικό αεροπλάνο κατέρριψε – αλλά το ΝΑΤΟ δεν ήθελε να εμπλακεί.

Έτσι, ο Ερντογάν μετατοπίστηκε και στράφηκε προς ανατολάς, κλείνοντας συμφωνία με τη Μόσχα, μέρος της οποίας αφορούσε την αγορά του νέου ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος των S-400 για 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια.

Η στήριξη στους εξτρεμιστές που προσπαθούσαν να ανατρέψουν τον Άσαντ δεν ήταν ποτέ καλό φύλλο, αλλά έτσι κι αλλιώς ο Ερντογάν το έπαιξε άσχημα. Το ίδιο κάνει και με τους S-400 που δεν θέλει το ΝΑΤΟ να παρακολουθούν οι Ρώσοι μια χώρα μέλος της Συμμαχίας και ιδιαίτερα τα αμερικανικά αεροπλάνα που βρίσκονται στην αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ της Τουρκίας.

Το αμερικανικό Κογκρέσο απειλεί να εμποδίσει την αγορά από την Τουρκία του μαχητικού αεροσκάφους πέμπτης γενιάς F-35, παρόλο που η Τουρκία είναι επενδυτής στο έργο αυτό. Η αμερικανική κυβέρνηση προειδοποίησε επίσης την Άγκυρα ότι θα εφαρμόσει τον αντιτρομοκρατικό νόμο 2017 εάν η Τουρκία αγοράσει ρωσικό στρατιωτικό εξοπλισμό, επιβάλλοντας κυρώσεις που θα μπορούσαν να βλάψουν την ήδη προβληματική οικονομία της.

Οι Αμερικανοί είναι τόσο ανήσυχοι για αυτή την αγορά των S-400, που η Γερουσία πρότεινε πρόσφατα την άρση του εμπάργκο όπλων στην Κύπρο και την υπογραφή ενεργειακών συμφωνιών με την Ελλάδα και την Αίγυπτο – δύο από τους μεγαλύτερους περιφερειακούς αντιπάλους της Τουρκίας.

Η Τουρκία είναι επισήμως σε ύφεση και ο ηγέτης της σε αδιέξοδο.

Από τη μία πλευρά, η Άγκυρα είναι δυσαρεστημένη από την Ουάσινγκτον για την άρνησή της να εκδώσει τον Φετουλάχ Γκιουλέν, τον ιμάμη που ισχυρίζεται ο Ερντογάν πως βρίσκεται πίσω από το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016. Από την άλλη, ο Τούρκος πρόεδρος γνωρίζει ότι οι ΗΠΑ ελέγχουν το ΔΝΤ και ότι θα χρειαστεί η αμερικανική στήριξη αν προχωρήσει τελικά σε σχέδιο διάσωσης.

Ο τρόπος με τον οποίο ο Ερντογάν θα χειριστεί τα εγχώρια προβλήματα και τις ξένες εμπλοκές, τώρα, είναι καθοριστικός.

Δυστυχώς, ο πολιτικός Ερντογάν που έκανε ειρήνη με τους Κούρδους, θέσπισε μια πολιτική καλής γειτονίας σε περιφερειακό επίπεδο και έβγαλε δεκάδες εκατομμύρια Τούρκων από τη φτώχεια, ανήκει στο παρελθόν.

Ο σύγχρονος Ερντογάν είναι αυτός που παρέσυρε τη χώρα του σε έναν άσχημο πόλεμο με τους Κούρδους στη Συρία, καταρράκωσε την οικονομία, φυλάκισε τους πολιτικούς του αντιπάλους και γύρισε την τουρκική δημοκρατία, δεκαετίες πίσω.

Οι τοπικές εκλογές θα μπορούσαν να είναι ένα μάθημα για τον Ερντογάν, όπως και μια έκκληση αφύπνισης της τουρκικής αντιπολίτευσης. Ο μόνος λόγος για τον οποίο το CHP δεσπόζει τώρα στις μεγάλες πόλεις της Τουρκίας είναι επειδή το κουρδικό HDP πήρε απόφαση και ψήφισε υπέρ των υποψηφίων του. Αυτό δεν ήταν εύκολο.

Η τουρκική αξιωματική αντιπολίτευση του CHP ήταν σε μεγάλο βαθμό αμέτοχη και σιωπηλή όταν ο Ερντογάν ξεκίνησε τον πόλεμό του στους Κούρδους το 2015 και ψήφισε μαζί με το ΑΚΡ για την άρση της βουλευτικής ασυλίας μελών και στελεχών του HDP. Αυτό επέτρεψε στον Τούρκο πρόεδρο να φυλακίσει 16 βουλευτές του, να απομακρύνει τους δημάρχους του HDP και να συντρίψει τις κουρδικές πόλεις.

Οι Κούρδοι επέδειξαν τεράστια πολιτική ωριμότητα και ευθυκρισία στην πρόσφατη τουρκική εκλογική αναμέτρηση, αλλά δεν θα υπομείνουν για πολύ μια απαθή στάση. Ο Ερντογάν μπορεί να αμφισβητηθεί, αλλά – όπως έδειξαν οι εκλογές – μόνο από ένα ενωμένο μέτωπο των κεντροαριστερών και των αριστερών κομμάτων. Αυτό θα απαιτήσει μια συμμαχία του CHP με τους Κούρδους και την Αριστερά ώστε να βρεθεί μια πολιτική λύση στα αιτήματα των Κούρδων για δικαιώματα και αυτονομία.

Επομένως, αυτή τη φορά, το μέλλον της Τουρκίας μπορεί να μην είναι στα χέρια του Ερντογάν….