Υποδομές Γεωχωρικών Δεδομένων, Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών και Νέοι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Γράφει ο ΡΑΦΑΗΛ ΠΑΛΑΙΟΠΑΝΗΣ
Από το NEWSROOM Δημοσίευση 8/11/2019
Με την τροπολογία 2007/160 5.3.2019 υλοποιήθηκε ο ανακαθορισμός των διοικητικών ορίων συγκεκριμένων πρωτοβάθμιων ΟΤΑ (Κέρκυρας, Κεφαλλονιάς, Σερβίων – Βελβεντού, Λέσβου και Σάμου) με σκοπό την πληρέστερη και αποτελεσματικότερη εξυπηρέτηση των αναγκών των τοπικών κοινωνιών. Βασική προτεραιότητα – πέρα από την αντιμετώπιση των άμεσων αναγκών – αποτελεί η εκπόνηση στρατηγικών και επιχειρησιακών σχεδίων με σκοπό την οργάνωση και βελτίωση της διοικητικής ικανότητας του κάθε νέου Δήμου, την ανάπτυξη ευρύτερων συνεργασιών με τοπικούς, όμορους και λοιπούς φορείς καθώς και την προώθηση της τοπικής ανάπτυξης.
Για την κατάρτιση ενός τέτοιου σχεδίου, απαιτείται η ανάλυση του εξωτερικού και εσωτερικού περιβάλλοντος του Δήμου, έτσι ώστε να γίνει καταγραφή στοιχείων, δεδομένων, προβλημάτων, δυνατοτήτων, ευκαιριών αλλά και αδυναμιών και ελλείψεων. Κρίσιμο στοιχείο για έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό – που συνήθως παραγνωρίζεται – αποτελεί η χωρική διάσταση αυτών των παραμέτρων.
Δηλαδή το που εμφανίζεται ένα φαινόμενο, δραστηριότητα, υπηρεσία, κ.λπ., γιατί εμφανίζεται στον συγκεκριμένο χώρο, ποια η συγκέντρωση, διάχυση ή διασπορά αυτού, πώς εξελίσσεται με την πάροδο του χρόνου. Ακόμη, ποιες είναι οι ενδεχόμενες συσχετίσεις, συνδέσεις, αλληλεξαρτήσεις ή/και αλληλεπιδράσεις φαινομενικά μη σχετιζόμενων στοιχείων, μεταξύ τους αλλά και με τον πραγματικό – γεωγραφικό – χώρο.
Οι παραδοσιακές προσεγγίσεις, τεχνικές και εργαλεία δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση τέτοιου είδους πολυπαραγοντικών ζητημάτων. Ιδιαίτερα, σε Δήμους όπως αυτόν της Δυτικής Λέσβου που αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους σε έκταση ΟΤΑ της χώρας και με μικρή αριθμητική πυκνότητα.
Επίσης, επιπρόσθετα ζητήματα που ανακύπτουν είναι η διαφοροποίηση της κλίμακας σχεδιασμού και η απουσία δεδομένων αντίστοιχης κλίμακας, η ορθή αξιολόγηση και κατηγοριοποίηση των δεδομένων, η διαφάνεια και αντικειμενικοποίηση των μεθόδων σχεδιασμού και η απουσία ποσοτικοποιημένων στοιχείων των κοινωνικών παραμέτρων του κάθε προβλήματος. Παραλείψεις που οδηγούν μοιραία σε λανθασμένους, ελλιπείς ή/και αποτυχημένους σχεδιασμούς. Γι’ αυτούς τους λόγους, κρίνεται επιβεβλημένη η υιοθέτηση, από τους νέους ΟΤΑ, νέων μεθοδολογιών και εργαλείων που προσφέρει η σύγχρονη επιστήμη, όπως είναι οι διάφορες τεχνικές πολυκριτηριακής ανάλυσης, τα Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών (ΣΓΠ) και οι Υποδομές Γεωχωρικών Δεδομένων.
Τα γεωχωρικά δεδομένα είναι αντικείμενα, χαρακτηριστικά αυτών, ιδιότητες, δραστηριότητες ή φαινόμενα που συνδέονται με την συγκεκριμένη θέση στην οποία εμφανίζονται στον πραγματικό κόσμο. Μετά από κατάλληλη επεξεργασία μπορούν να οργανωθούν - ως πληροφορία – σε πολλαπλά θεματικά επίπεδα πάνω από τον γεωγραφικό χώρο. Επί παραδείγματι, οι θέσεις των κτηνοτροφικών μονάδων μιας περιοχής ή το ποσοστό ανεργίας ανά δημοτική ενότητα αποτελούν γεωχωρικά δεδομένα.
Οι υποδομές γεωχωρικών δεδομένων είναι το σύνολο των τεχνολογιών, πολιτικών, κριτηρίων, προτύπων και ανθρώπινου δυναμικού που απαιτείται για την απόκτηση και χρήση γεωχωρικών δεδομένων. Επιγραμματικά, αφορούν το υλικό και λογισμικό, το πλαίσιο λειτουργίας, το είδος και τη μορφή των δεδομένων και το έμψυχο δυναμικό που θα υλοποιήσει και θα χειρίζεται αυτές τις υποδομές. Μπορούν να περιλαμβάνουν χαρτογραφικά υπόβαθρα και διάφορες θεματικές πληροφορίες (χωροταξία – πολεοδομία, υποδομές – δίκτυα, περιβάλλον, ενέργεια, υπηρεσίες, κ.α.).
Ως Σύστημα Γεωγραφικών Πληροφοριών (ΣΓΠ) ορίζεται η επιστήμη, η τέχνη και η τεχνολογία για τη διαχείριση γεωχωρικών δεδομένων και πληροφοριών. Απαρτίζεται από το σύστημα του ηλεκτρονικού υπολογιστή (εξοπλισμός, προγράμματα), τα γεωχωρικά δεδομένα (χάρτες, δορυφορικές εικόνες, αεροφωτογραφίες, πίνακες πληροφοριών) και τους χρήστες (καθορισμός προδιαγραφών, επικαιροποίηση, ανάλυση και χρήση). Η ανάπτυξη ενός ΣΓΠ συμβάλλει στην οργάνωση και τον αυτοματισμό εφαρμογών όπως: διαχείρισης υπηρεσιών ΟΤΑ (ύδρευσης, αποχέτευσης, κ.α.), διαχείρισης περιβαλλοντικών και φυσικών πόρων, διαχείρισης κυκλοφοριακών προβλημάτων και ανάλυσης δικτύων μεταφορών, διαχείρισης πολεοδομικών εφαρμογών, ανάπτυξης συστημάτων πληροφοριών γης, ανάπτυξης και διαχείρισης χαρτογραφικού υλικού, κ.α.
Συνδυαστικά, τα παραπάνω εργαλεία παρέχουν δυνατότητες όπως: έλεγχο και συσχέτιση πολλών κριτηρίων, τροποποίηση ή αλλαγή αυτών, ποσοτικοποίηση των προτιμήσεων της τοπικής κοινωνίας, καθορισμό συντελεστών βαρύτητας, μοντελοποίηση των διαδικασιών, έλεγχο συνέπειας και ευαισθησίας του μοντέλου, τυποποίηση των διαδικασιών, εμπλοκή πολλών συμμετεχόντων στα διάφορα στάδια σχεδιασμού, ανατροφοδότηση του μοντέλου, οπτικοποίηση και χαρτογραφική απόδοση των πληροφοριών, επίθεση διαφόρων θεματικών επιπέδων και εκτέλεση υπολογισμών, συνδυαστικότητα, διαδραστικότητα, διαλειτουργικότητα, κ.α.
Συνοψίζοντας, οι Υποδομές Γεωχωρικών Δεδομένων μπορούν να αποτελέσουν ένα χρήσιμο και καθοριστικό εργαλείο οργάνωσης, σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων με διαφανή και αξιοκρατικό τρόπο. Οι νέοι ΟΤΑ επιβάλλεται να αξιοποιήσουν τις νέες τεχνολογίες και τη σύγχρονη επιστήμη δημιουργώντας τέτοιου είδους υποδομές, με τις οποίες, αποτυπώνοντας την πραγματική κατάσταση μιας λειτουργίας στον πραγματικό κόσμο, θα μπορούν να οδηγηθούν στην υιοθέτηση επωφελέστερων λύσεων για την προώθηση της τοπικής ανάπτυξης.