Γράφει ο ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΑΠΑΖΑΧΑΡΙΟΥ 

Το πατρικό της οικογένειας μας βρίσκεται στην σκάλα Σκαμνιάς. Ή σκάλα Συκαμινιάς όπως την βλέπω γραμμένη πλέον καθημερινά στα δελτία ειδήσεων.  Ένα μικρό σπίτι με αυλή, με θέα την θάλασσα και τα απέναντι τουρκικά παράλια. Από το μπαλκονάκι, την μέρα, αν δεν έχει υγρασία βλέπεις τις ψαρόβαρκες αλλά και τους απέναντι δρόμους και χωριά, την νύχτα βλέπεις τα φώτα των αυτοκινήτων. Τα τελευταία πολλά χρόνια βλέπεις συχνά πυκνά και άλλες βάρκες. Μαύρα φουσκωτά, γεμάτα με ανθρώπους. Γεμάτα με μωρά, εγκύους, αγόρια στην ηλικία μου. Γεμάτα με πρόσφυγες, ανθρώπους απελπισμένους, που μόλις φτάσουν στην ακτή ζητάνε μια κουβέρτα τρομαγμένοι. 

Σε αυτό το μπαλκονάκι έχω περάσει όλα μου τα καλοκαίρια. Και τώρα, με την υστερία της κυβέρνησης και των ΜΜΕ πολλά από αυτά τα καλοκαίρια μου έρχονται στο μυαλό. 

1. Καλοκαίρι 1996. Ο μπάρμπα-Σταμάτης και τα ξερονήσια.

Ο αγαπημένος μου θείος ήταν ο Μπάρμπα-Σταμάτης. Αδελφός της προ-γιαγιάς μου, ζωγράφος, διακοσμητής, Κομμουνιστής, γελαστός, Άνθρωπος. Περίεργος στα μάτια του 6χρονου εαυτού μου, μα εξέπεμπε μια καλοσύνη, μια (επιτρέψτε μου) καλοκαγαθότητα. 

Πήγαινα λοιπόν μια μέρα να βρω τον Μπάρμπα-Σταμάτη στο υπογειάκι που έμενε στο σπίτι γιατί είχαμε σοβαρή δουλειά! Θα μου μάθαινε να ζωγραφίζω ωραία τις βάρκες!! Όταν έφτασα όμως ο Μπάρμπα-Σταμάτης ήταν βουρκωμένος στο κρεββάτι με ένα βιβλίο στο χέρι. 

-Τι έγινε Μπάρμπα-Σταμάτη;
-Έλα εδώ. Ξέρεις να διαβάζεις; Τι γράφει το εξώφυλλο; 
-Αμέ!! Μα-κρο-νησος.
-Ξέρεις τι ήταν η Μακρόνησος; 

Και μια και δυο μου εξηγεί για τους καλούς ανθρώπους που πάλευαν για να έχουν όλοι ψωμί και για τους κακούς που θέλαν όλο το ψωμί μόνο για κείνους. Και για το πως οι κακοί άνθρωποι (οι φασίστες, έτσι τους λέμε Αντώνη) στείλανε τους καλούς σε φυλακές και σε μικρά νησιά σαν αυτό. 

-Και εγώ Αντώνη, ήθελα να ‘μαι με τους καλούς. Δεν άντεχα την αδικία. Και με στείλανε και μένα στη Μακρόνησο. Όπως και τον κύριο που γράψε τούτο το βιβλίο. Και γράφει τούτος δω ο κύριος Αντώνη ότι το πρώτο του βασανιστήριο ήταν να μαζέψει 50-60 ζωντανές μύγες. Και ότι ήταν δύσκολο μέχρι που βρήκε την πλάτη ενός χτυπημένου συντρόφου του γεμάτη αίματα. Και πάνω στα αίματα οι μύγες. Και πήγε εκεί γράφει, και άρχισε να τις μαζεύει από τον ημιλιπόθυμο σύντροφο λέγοντας του συγνώμη σύντροφε μου. Συγνώμη....
Ε λοιπόν τα θυμάμαι αυτά τα συγνώμη...Τα θυμάμαι σαν χθες. Και ας μη μπορούσα να μιλήσω...Και 50 χρόνια ρε γαμώτο αναρωτιόμουν γιατί κάποιος μάζευε μύγες από την πλάτη μου...

Τα ‘πε αυτά βουρκωμένος. Γελώντας στο τέλος με λυγμούς...

Και έτσι εγώ για πάντα θα θυμάμαι ότι στα ξερονήσια στέλνουν ανθρώπους οι «κακοί». Και θα ΄μαι απέναντι σε αυτά με κάθε τρόπο.

2. Καλοκαίρι 2000. Αυτά τα νερά περάσανε οι πατεράδες μας… 

Το καλοκαίρι του 2000, στα δέκα μου όπως κάθε πιτσιρικάς που μεγαλώνει δίπλα στην θάλασσα, είχα μανία με το ψάρεμά. Έτσι λοιπόν η νονά μου η Αφροδίτη μίλησε με τον Θανάση, οικογενειακό φίλο και ψαρά, και κανόνισε να πάμε βόλτα με την βάρκα του να μάθω τα μυστικά του ψαρέματος.

Σαν ανοιχτήκαμε, έχοντας στο αριστερό μας χέρι την Παναγιά-Γοργόνα και στο δεξί τις βόρειες ακτές του Αδραμυτιού, ο Θανάσης και η Αφροδίτη άρχισαν να μου δείχνουν και να μου εξηγούν.  Μου έδειξαν στην αρχή τα απέναντι παράλια και μου είπαν πως το 1922 οι πατεράδες και οι μανάδες των «μεγάλων» που ξέρω στο χωριό μπήκαν σε μια βάρκα και διέσχισαν αυτά τα νερά. Πως τους κυνηγούσαν και πως αυτοί τα άφησαν όλα και γίνανε «πρόσφυγες». Πρώτη φορά άκουγα την λέξη.

Μετά μου έδειξαν πίσω στο χωρίο, τον συνοικισμό -που ήξερα καλά- και μου είπαν ότι τον χτίσανε οι πρόσφυγες για να μένουν, για να ξαναρχίσουν την ζωή τους. Και εγώ τότε ρώτησα τι κάνανε όσοι μένανε ήδη στο χωρίο. Και μου είπανε πως οι περισσότεροι δέχτηκαν καλά τους πρόσφυγες, τους βοήθησαν, τους έδωσαν φαγητό και ρούχα. Υπήρχαν βέβαια και άλλοι που δεν τους θέλανε και λέγανε κακές κουβέντες και πήγαν να τους κάνουν κακό. Όμως οι καλοί στο τέλος νίκησαν και τώρα όλοι ζούμε μονιασμένοι.

Η νονά μου πέθανε λίγα χρόνια αργότερα. Ο Θανάσης είναι ένας από τους ψαράδες της Σκαμιάς που από το 2015 έσωσε χιλιάδες ζωές. Όπως και τους υπόλοιπους κατοίκους του χωριού χιλιάδες προσφυγόπουλα, χιλιάδες «μωρέλια» τον γνώρισαν την στιγμή που τα έσωζε από την θάλασσα. 

Ο Θανάσης προτάθηκε για το Νόμπελ.  Νόμπελ που άξιζαν δεκάδες άνθρωποι στο χωριό, εκατοντάδες άνθρωποι στο νησί. Όμως κανένα βραβείο δεν αρκεί για το καλό που κάνανε στον κόσμο. Για τις ζωές που σώσανε.

Γιατί μαζί με τους άλλους ψαράδες, την θεια Μαρίτσα, τις γιαγιάδες, μαζί με  ό2λο το χωριό, μαζί με το μεγαλύτερο κομμάτι των κατοίκων του νησιού είναι το πρόσωπο της αλληλεγγύης στην Ευρώπη.

3.Καλοκαίρι 2005. Μια βάρκα βγαίνει…

Έχω φτάσει τα 15 και τα καλοκαίρια στο χωρίο έχουν αλλάξει. Το ψάρεμα και η ζωγραφική με ενδιαφέρουν σαφώς λιγότερο, και στο χωρίο αγόρια και κορίτσια ξενυχτάμε στα 2 μαγαζιά που μένουν ανοιχτά το βράδυ συζητώντας και γελώντας όπως μόνο οι έφηβοι γελάνε. Η ώρα κοντεύει 2 και ξαφνικά βλέπουμε στο φως του φάρου μια βάρκα να έρχεται αργά χωρίς φώτα. Κάποιος ψαράς θα ΄παθε βλάβη λέμε και τρέχουμε στο μόλο να βοηθήσουμε. Ακούμε όμως φωνές και όταν πλησιάζει βλέπουμε πως δεν είναι ψαράς. Είναι ένα φουσκωτό με χαλασμένη μηχανή και με καμιά 15ριά ανθρώπους, όλους βρεγμένους και φοβισμένους. Φτάνουν στην ακτή, τους βοηθάμε να βγουν και σε σπαστά αγγλικά μας ζητάνε κουβέρτες και λίγο γάλα για τα παιδιά. Μπαίνω στο σπίτι να βρω γάλα και πάνω στην βιασύνη κάνω θόρυβο και ξυπνάει η γιαγιά μου.

-Τι έγινε; Με ρωτάει

-Ήρθε μια βάρκα με ανθρώπους από απέναντι. Ψάχνω λίγο γάλα και καμιά κουβέρτα.

-Σαν το 22 ψιθυρίζει… Ξαναξεκίνησε. Κουβέρτες έχει στο πατάρι, πάρε. Τα γάλατα ξέρεις που είναι, δώστους και το φαΐ από το ψυγείο.

Όπως έφευγα νομίζω την άκουσα να προσεύχεται…

4.Καλοκαίρι 2015 Οι Βάρκες γίνονται εκατοντάδες.

Στα 25 μου μόλις έχω επιστρέψει Ελλάδα από το εξωτερικό. Πάω στο χωριό με φίλους, φτάνουμε στο σπίτι και ξεκινάμε να ξεφορτώνουμε το αμάξι. Είμαι στο δωμάτιο ψάχνοντας τα σεντόνια και ακούω έναν φίλο να με φωνάζει:

-Αντώνη τι είναι αυτές οι βάρκες ρε;

-Δεν έχεις ξαναδεί ψαράδες;

-Δεν είναι ψαράδες αυτές οι βάρκες. Έλα να δεις.

Και πάω. Δεκάδες βάρκες με πρόσφυγες, όπου πιάνει το μάτι σου. Βγαίνουμε εμείς στον γιαλό, βγαίνουν στα ανοιχτά ψαρόβαρκες να βοηθήσουν. Άνθρωποι, πολλοί άνθρωποι. Βουτάμε και τραβάμε τις βάρκες, οι μανές μας δίνουν τα μωρά τους.  Βγάζουμε πρώτα τα μωρά, οι άνδρες βουτάνε και τραβάνε και αυτοί.

Έρχονται κι άλλοι από το χωριό, ο Γιώργος, ο Στρατής, ο Κώστας, ήρθε το μισό χωριό, άλλοι βοηθάνε τους ανθρώπους να βγούνε στη στεριά, άλλοι φέρνουν γάλα, καθαρά ρούχα, και φαγητό. Κάποιες γυναίκες μας ζητάνε τουαλέτα, τους δείχνουμε την πόρτα μας ευχαριστούν σε μια περίεργη γλώσσα.

-Δες τα ματέλλια του μωρού φωνάζει μια γιαγιά. Ζητάει στα Ελληνικά από την μάνα του να το πάρει μια αγκαλιά. Η μάνα καταλαβαίνει, δίνει το παιδί της.

Σκέφτομαι ότι οι άνθρωποι όταν έχουν αλληλεγγύη καταλαβαίνονται και μετά την Βαβέλ…

5.Καλοκαίρι 2020. Φέτος θα είμαι πάλι εκεί. 

Φέτος το καλοκαίρι θα πάμε πάλι στο χωρίο. Όχι μόνο για τα δροσερά νερά και τις ωραίες παραλίες. Ούτε για τις  εξαιρετικές ταβέρνες, το ψάρι, το ιμάμ το ούζο. Αλλά γιατί το χωρίο επιμένει στην αλληλεγγύη. Γιατί η Λέσβος ολόκληρη, παρά τις τελευταίες παραφωνίες θα ξαναγίνει αυτό που ήταν. Θα ξαναγίνει το νησί της ανθρωπιάς και της αλληλεγγύης.  Είναι στο χέρι μας.