Διάβασα με ενδιαφέρον το άρθρο που δημοσιεύτηκε στις 27.3.2020 στο Νησί σχετικά με τον «σκληρό αγώνα των κατοίκων της Λέσβου να κρατήσουν στο νησί τα τμήματα παιδαγωγικών σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου το Μάρτιο του 1987».

Στο άρθρο περιγράφονται με γλαφυρότητα τα γεγονότα, αναφέρεται ότι «οι 10ήμερες κινητοποιήσεις γέννησαν μια ολόκληρη γενιά πολιτικών στελεχών στο νησί», δίνονται φωτογραφίες από τον ραδιοφωνικό σταθμό που στήθηκε στο Δημοτικό Θέατρο και ο οποίος «αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα «όπλα» του ξεσηκωμού», περιγράφονται πορείες μαθητών και αναφέρονται λόγια γεμάτα πάθος από αυτούς όπως «η μεγαλειώδης συμμετοχή των μαθητών δείχνει ότι δεν ζητούμε, ούτε παρακαλούμε, αλλά απαιτούμε».

Το άρθρο καταλήγει με τις φράσεις «Επί χρόνια, το αίτημα για επιστροφή των παιδαγωγικών τμημάτων στη Μυτιλήνη μπαίνει και ξαναμπαίνει από πολιτικούς ώσπου στο τέλος η επανάληψη του οδηγεί στο να μετατραπεί σε …αστείο. Και φυσικά να ξεχαστεί. Κι όμως το αίτημα είχε συνεπάρει έναν ολόκληρο λαό και τον είχε βγάλει για 10 μέρες στο δρόμο.»

Πίσω από μία συναισθηματικά φορτισμένη εξιστόρηση γεγονότων, δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως πως ορισμένες φορές ελλοχεύει ο κίνδυνοςδημιουργίας μύθων για αδικαίωτους αγώνες και ο κίνδυνος εξαγωγής εσφαλμένων συμπερασμάτων από τους πολίτες για αυτό που θεωρητικά έχασαν.

Θα είχε πραγματικό ενδιαφέρον αν,παράλληλα με την εξιστόρηση των γεγονότων, το άρθρο έδινε απαντήσεις και στα παρακάτω ερωτήματα:

- Είχε πραγματικό νόημα η συγκεκριμένη κινητοποίηση του 1987;

- Θα είχε ωφεληθείπερισσότερο η Λέσβος αν είχαν μείνει τα παιδαγωγικά τμήματα στο νησί και δεν είχε ιδρυθεί τότε το Τμήμα Περιβάλλοντος και το Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας (και αργότερα τα υπόλοιπα τέσσερα Τμήματα του Πανεπιστημίου Αιγαίου);

Μετά από 30+ χρόνια, μπορούμε νομίζω σήμερα νηφάλια να δούμε ποιο είναι το αποτύπωμα των Τμημάτων που δημιουργήθηκαν και να πούμε με ειλικρίνεια στους εαυτούς μας και στους συμπολίτες μας πως:

Το βασικό αίτημα εκείνου του αγώνα φαίνεται ότι ήταν λανθασμένο, οι εμπνευστές του δεν διέθεταν την οξυδέρκεια να δουν μπροστά και να εκτιμήσουν τα μελλοντικά οφέλη από την ίδρυση νέων Τμημάτων που θεράπευαν καινοτόμα γνωστικά αντικείμενα, οι μαθητές σύρθηκαν σε κινητοποιήσεις που δεν χρειάζονταν, διαδήλωσαν για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη…

Για να υποστηρίξω τα παραπάνω, θα δώσω εν συντομία στους αναγνώστες μερικά στοιχεία για το Τμήμα Περιβάλλοντος, στο οποίο ήρθα ως φοιτητής το 1993 και υπηρετώ ως μέλος ΔΕΠ από το 2005.

Η επιτυχία ενός Τμήματος κρίνεται από το προσωπικό που το στελεχώνει, την ποιότητα του εκπαιδευτικού του έργου, το ερευνητικό έργο που παράγει και τη συμβολή του στην ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας και της χώρας.

Το Τμήμα Περιβάλλοντος στα πρώτα του βήματα είχε την τύχη να επανδρωθεί με ισχυρές προσωπικότητες όπως ο Κώστας Σοφούλης, ο Νίκος Μάργαρης, ο Θεμιστοκλής Λέκκας, ο Κώστας Χαλβαδάκης, ο Ανδρέας Τρούμπης, ο Μιχάλης Καρύδης, καθηγητές οι οποίοι ήταν καταξιωμένοι στα επιστημονικά αντικείμενα που υπηρετούσαν και διέθεταν ευρύτητα πνεύματος και διοικητικές ικανότητες.

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την οργάνωση -για πρώτη φορά στην Ελλάδα- ενός πρωτοποριακού προγράμματος σπουδών που στόχευε στην εκπαίδευση επιστημόνων που θα μπορούν να κατανοήσουν όλες τις διαστάσεις των περιβαλλοντικών προβλημάτων και θα αποκτούσαν τις απαραίτητες δεξιότητες για να τα αντιμετωπίσουν ολιστικά.

Η επιτυχία του εκπαιδευτικού έργου που προσέφερε και συνεχίζει να προσφέρει το Τμήμα φαίνεται από τον αριθμό των αποφοίτων του(> 1300 απόφοιτοι του προπτυχιακού προγράμματος σπουδών, >700 απόφοιτοι των μεταπτυχιακών προγραμμάτων) και κυρίως από την ποιότητά τους.

Οι απόφοιτοι του Τμήματος Περιβάλλοντος αποτελούν σήμερα τη ραχοκοκαλιά της Δημόσιας Διοίκησης σε θέματα περιβάλλοντος, έχοντας στελεχώσει τις αντίστοιχες υπηρεσίες των Δήμων, Περιφερειών και Υπουργείων της χώρας. Μεγάλο μέρος των περιβαλλοντικών μελετών, δημόσιων και ιδιωτικών έργων, εκπονήθηκε και συνεχίζει να εκπονείται από ελεύθερους επαγγελματίες αποφοίτους του Τμήματος. Τέλος, σημαντικός αριθμός αποφοίτων εργάζεται στη βιομηχανία, σε ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Η επιτυχία του ερευνητικού έργου του Τμήματος Περιβάλλοντος φαίνεται από τις διδακτορικές διατριβές που έχουν εκπονηθεί στο Τμήμα (>150), τον αριθμό των επιστημονικών άρθρων που έχουν δημοσιευτεί σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά (>800), τις ετεροαναφορές που έχουν λάβει οι συγκεκριμένες δημοσιεύσεις από άλλους επιστήμονες (>20.000), τον αριθμό των εθνικών και ευρωπαϊκών ερευνητικών προγραμμάτων που έχει υλοποιήσει το Τμήμα από την ίδρυσή του (>300, με συνολικό ύψος χρηματοδότησης > των 10 εκατομμυρίων Ευρώ), τον σύγχρονο εργαστηριακό εξοπλισμό που είναι εγκατεστημένος στο Τμήμα (αξίας > 5 εκατομμυρίων Ευρώ).

Κι ας μην ξεχνάμε, πίσω από τα χρήματα και τους αριθμούς που αναφέρονται παραπάνω, υπάρχουν άνθρωποι, καταξιωμένοι επιστήμονες που ήρθαν από άλλα πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού, εγκαταστάθηκαν μόνιμα στη Λέσβο, και είναι διαθέσιμοι να βοηθήσουν τις τοπικές Αρχές και το κράτος στην εύρεση περιβαλλοντικά αποδεκτών λύσεων σε σύνθετα περιβαλλοντικά προβλήματα και στη διαμόρφωση της εθνικής περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

Για τη Λέσβο συγκεκριμένα, διδάσκοντες και ερευνητές του Τμήματος συνέβαλλαν τα τελευταία 30 χρόνια με την ερευνά τους και τις μελέτες τους σε θέματα όπως την ορθολογική διαχείριση των απορριμμάτων στο νησί και την χωροθέτηση του ΧΥΤΑ Λέσβου, τη διαχείριση των ελαιουργικών αποβλήτων, την εκτίμηση των επιπτώσεων και τη χωροθέτηση του εργοστασίου της ΔΕΗ, την οριοθέτηση της περιοχής Natura στον κόλπο της Καλλονής, την καταγραφή και προστασία της βιοποικιλότηταςστο νησί,τον έλεγχο της ποιότηταςτων πόσιμων, υπόγειων, επιφανειακών και θαλάσσιων υδάτων.

Μετά από 30+ χρόνια λειτουργίας, το Τμήμα Περιβάλλοντος συνεχίζει να πρωτοπορεί. Είναι το Τμήμα που έχει περάσει από δύο διαδικασίες εξωτερικής αξιολόγησης, όπως αυτές πραγματοποιήθηκαν από την Πολιτεία το 2012 και το 2019. Είναι το Τμήμα που από το 2015 προσφέρει μεταπτυχιακές σπουδές εξ’ αποστάσεως σε Έλληνες εργαζόμενους φοιτητές, το μοναδικό περιβαλλοντικό Τμήμα στην Ελλάδα που μαζί με άλλα τρία πανεπιστήμια του εξωτερικού οργανώνει αγγλόφωνο μεταπτυχιακό πρόγραμμα και για ένα εξάμηνο κάθε έτους δέχεται 25-30 ξένους φοιτητές στη Λέσβο.

Ακόμη και στην πρόσφατη συγκυρία, ήταν ένα από τα λίγα ελληνικά Τμήματα που μία εβδομάδα μετά τη διακοπή των μαθημάτων στα ελληνικά πανεπιστήμια, ξεκίνησε τη διδασκαλία του συνόλου των μαθημάτων του από απόσταση.

Για να συνεχίσει όμως το Τμήμα να προοδεύει και στο μέλλον, εκτός από την όρεξη για δουλειά των εργαζομένων του,χρειάζεται την αποδοχή και την αρωγή της τοπικής κοινωνίας. Και αυτές θα πρέπει να δίνονται συνεχώς και έμπρακτα…

*Ο Νάσος Στασινάκης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Περιβάλλοντος του Πανεπιστήμιου Αιγαίουκαι αυτή την περίοδο διατελεί χρέη Αναπληρωτή Προέδρου του Τμήματος