Πριν δύο εβδομάδες αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του Δήμου Μυτιλήνης δημόσια πρόσκληση στους φορείς για την συμμετοχή στο Δίκτυο Φορέων του υπό εκπόνηση σχεδίου βιώσιμης αστικής κινητικότητας (ΣΒΑΚ) της πόλης μας. Μια δημοσίευση σε μια ιστοσελίδα που, όπως είναι λογικό, ελάχιστοι επισκέπτονται σε καθημερινή βάση και προφανώς δεν επαρκεί για να ενημερωθούν οι περισσότεροι από τους ενδιαφερόμενους φορείς. Δυστυχώς η - εδώ και δεκαετίες - υποτίμηση από τις τοπικές αρχές της αναγκαιότητας δημιουργίας ενός συλλογικού οράματος μέσα από ευρεία διαβούλευση της τοπικής κοινωνίας συνεχίζεται.

Τι ακριβώς όμως είναι ένα σχέδιο βιώσιμης αστικής κινητικότητας; Σύμφωνα με το Ν. 4784/2021, το ΣΒΑΚ ορίζεται ως το «στρατηγικό σχέδιο κινητικότητας που καταρτίζεται με σκοπό την κάλυψη των αναγκών για την κινητικότητα των ανθρώπων και τη μεταφορά αγαθών στον αστικό και περιαστικό ιστό προς διασφάλιση καλύτερης ποιότητας ζωής. Το ΣΒΑΚ στηρίζεται σε υφιστάμενες πρακτικές σχεδιασμού λαμβάνοντας υπόψη αρχές ενσωμάτωσης επιμέρους τομεακών πολιτικών, συμμετοχικότητας και αξιολόγησης.»

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ήδη από το 2013, σε ανακοίνωση της για τους στόχους των ΣΒΑΚ αναφέρει: «Πρέπει να τελειώνουμε με τους αποσπασματικούς και κοντόφθαλμους σχεδιασμούς …κάθε πόλη, μικρή ή μεγάλη, πρέπει να αποκτήσει μια στρατηγική ουσιαστικής στροφής προς καθαρότερους και πιο βιώσιμους τρόπους μετακίνησης, όπως το περπάτημα, το ποδήλατο, η δημόσια συγκοινωνία, και προς νέα μοντέλα χρήσης και ιδιοκτησίας αυτοκινήτου». Πρόκειται για ένα στόχο «για τον άνθρωπο και τις τοπικές κοινωνίες». Δίνει έμφαση «… στη συμμετοχή και στον σχεδιασμό όλων των κατοίκων καθώς και στην αλλαγή της στάσης  και των επιλογών τους ως προς τα μέσα και τους τρόπους μετακίνησης»[1].

Αναγνωρίζοντας την σημασία της συμμετοχικότητας στον σχεδιασμό ενός στρατηγικού σχεδίου, με ορίζοντα τουλάχιστον δεκαετίας, ο Ν. 4784/2021 επιβάλει την δημιουργία ενός Δικτύου Φορέων το οποίο παρέχει στοιχεία και δεδομένα για την κατάρτιση του ΣΒΑΚ στην περιοχή παρέμβασης, συμμετέχει στις διαβουλευτικές εργασίες της φάσης ανάπτυξης του ΣΒΑΚ και υποβάλλει τις απόψεις του κατά τον σχεδιασμό του.

​Για να καταλάβουμε όμως τη σημασία του ΣΒΑΚ για την πόλη μας, πρέπει να δούμε σε τι κατάσταση αυτή βρίσκεται. Η Μυτιλήνη χαρακτηρίζεται από απίστευτη αναρχία στο δημόσιο χώρο. Δίνεται η ελευθερία στους οδηγούς αυτοκινήτων και μοτοσυκλετών να πηγαίνουν όπου θέλουν, με όποια ταχύτητα θέλουν και να παρκάρουν όπου θέλουν. Τα πεζοδρόμια, όπου αυτά υπάρχουν, είναι ανεπαρκή, μη λειτουργικά και μερικές φορές επικίνδυνα. Τα άτομα με κινητικές δυσκολίες είναι πρακτικά αδύνατο να κινηθούν χωρίς βοήθεια και να είναι ανεξάρτητα. Τα άτομα τρίτης ηλικίας δυσκολεύονται ιδιαίτερα να κυκλοφορήσουν, ενώ για τα μικρά παιδιά ο δημόσιος χώρος κρίνεται από μη φιλικός έως και επικίνδυνος. Οι νέοι γονείς το σκέφτονται δυο και τρείς φορές αν θα βγουν με το καρότσι. Το ίδιο ισχύει και για όσους τολμούν να χρησιμοποιούν το ποδήλατο ως μέσο μετακίνησης. Ιδιαίτερα σημαντικά δημόσια κτήρια όπως ορισμένα σχολεία και το νοσοκομείο είναι μη προσβάσιμα για τον πεζό, παρότι βρίσκονται εντός αστικού ιστού. Εν τέλει η ζωή δεν φαίνεται να έχει και ιδιαίτερη αξία σε αυτόν τον τόπο όταν μαθαίνουμε να ζούμε με τα - συχνά ανατριχιαστικά - νέα τροχαίων ατυχημάτων τόσο εντός όσο και εκτός του αστικού ιστού.

Πολλοί συνδημότες μας συχνά αναφέρουν ότι η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη λόγω της «νοοτροπίας των Μυτιληνιών που δεν αλλάζει». Η ζωή όμως δείχνει ότι οι ίδιοι Μυτιληνιοί που υποτίθεται ότι δεν αλλάζουν, όταν βρεθούν σε μέρη με σωστό σχεδιασμό του δημοσίου χώρου (π.χ. νέοι που μεταναστεύουν στο εξωτερικό) ακολουθούν κατά γράμμα τους κανόνες. Με απλά λόγια δεν είναι η «νοοτροπία των Μυτιληνιών» το πρωταρχικό πρόβλημα, αλλά η απαράδεκτη κατάσταση του δημόσιου χώρου (έλλειψη λειτουργικών πεζοδρομίων, απουσία πεζόδρομων και ποδηλατόδρομων, λανθασμένος σχεδιασμός δρόμων και θέσεων στάθμευσης κ.λπ.) της πόλης μας που καθημερινά μας αποκτηνώνει και μας σπρώχνει προς αντικοινωνικές συμπεριφορές.

Είναι αλήθεια ότι η βιώσιμη αστική κινητικότητα αλλά και γενικότερα ο αστικός σχεδιασμός έχει τα τελευταία χρόνια διεθνώς εξελιχθεί σημαντικά, σε σημείο να θυμίζει μια μορφή «τέχνης» που απαιτεί ιδιαίτερη εξειδίκευση από τις δημοτικές υπηρεσίες. Δεδομένης της γεωγραφικής μας θέσης και της νησιωτικότητας ενδεχομένως να μην υπάρχει η απαραίτητη τεχνογνωσία στο νησί. Είναι σημαντικό ο Δήμος να προσπαθήσει να ενδυναμώσει τις υπηρεσίες του ώστε οι ίδιες να μπορούν να σχεδιάζουν και να εφαρμόζουν τις απαιτούμενες αλλαγές. Ευτυχώς υπάρχουν φορείς που μπορούν να προσφέρουν την απαιτούμενη εμπειρία όπως π.χ. το ελληνικό Δίκτυο για τη Βιώσιμη Κινητικότητα CIVINET Greece-Cyprus (με δεκάδες Δήμους να αποτελούν μέλη του), ή η μονάδα Βιώσιμης Κινητικότητας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.

Το υπό εκπόνηση ΣΒΑΚ είναι η πρώτη θεσμοθετημένη ευκαιρία που έχουμε ως δημότες να εκφράσουμε τη γνώμη μας και να πιέσουμε προς μια πιο βιώσιμη πόλη. Είναι το στρατηγικό σχέδιο (και όχι μια απλή κυκλοφοριακή μελέτη) που θα καθορίσει τις αλλαγές που θα επέλθουν στον δημόσιο χώρο της πόλης σε βάθος δεκαετίας και θα επηρεάσει σημαντικά την ποιότητα ζωής των δημοτών. Φορείς όπως οι σύλλογοι ατόμων με αναπηρία, οι σύλλογοι γονέων και κηδεμόνων σχολείων, τα διάφορα επιμελητήρια, η τροχαία, σχετικοί με το θέμα σύλλογοι/σωματεία αλλά και η Δημοτική Κοινότητα Μυτιλήνης (που πρόσφατα έδειξε ότι έχει τέτοιες ανησυχίες) οφείλουν να συμμετέχουν στο Δίκτυο Φορέων του ΣΒΑΚ και να καταθέσουν συγκεκριμένες προτάσεις. Γιατί χωρίς την δική τους πρωτοβουλία και πίεση το πιθανότερο είναι ότι θα παραμείνουμε στην υφιστάμενη μίζερη κατάσταση την ίδια στιγμή που άλλες πόλεις στην υπόλοιπη Ελλάδα αλλάζουν με ταχείς ρυθμούς κάνοντας τη Μυτιλήνη να φαίνεται τριτοκοσμική. Και ας αναλογιστούμε τι σημαίνει αυτό ως προς την ελκυστικότητα του νησιού τόσο για τους μόνιμους κατοίκους όσο και για τους τουρίστες που τόσο ευαγγελιζόμαστε ότι θέλουμε.

*O Γιώργος Αυγουστίδης είναι  Μηχανολόγος Μηχανικός