Η Ευρωπαϊκή Ένωση προωθεί και στηρίζει και κατά τη νέα προγραμματική περίοδο 2021-2027 τα τοπικά σχέδια Ανάπτυξης με πρωτοβουλία και συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών με δράσεις Δημόσιες και Ιδιωτικές.
Βασικά στοιχεία των τοπικών στρατηγικών σε αυτήν την Προγραμματική Περίοδο είναι και η υλοποίηση δράσεων σύμφωνα με τους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας (Green Deal) της Πράσινης Βίβλου για την Αγροτική Ανάπτυξη , η Καινοτομία για την αντιμετώπιση των κοινωνικο-οικονομικών προβλημάτων , η προώθηση της κυκλικής οικονομίας, η αξιοποίηση των ΤΠΕ και η ανάπτυξη των πολιτικών των Έξυπνων Χωριών ( Smart villages) για την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση χρόνιων προβλημάτων μικρών υπο- περιοχών των περιοχών Leader και ΤΑΠΤοΚ .

Αναλυτικότερα :

Ο 5ος στόχος Πολιτικής της ΕΕ που αποτελεί επίσης στόχο της Ελλάδας και φυσικά της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου οραματίζεται μία Ευρώπη πιο κοντά στους Πολίτες μέσω της προώθησης της βιώσιμης και ολοκληρωμένης ανάπτυξης , των αστικών , αγροτικών και παράκτιων περιοχών καθώς και μέσω της στήριξης Τοπικών Πρωτοβουλιών (Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις-ΟΧΕ-και Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία των Τοπικών Κοινωνιών-ΤΑΠΤοΚ-).

Ένα άλλο Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Τοπικής Ανάπτυξης για το Βόρειο Αιγαίο, ανεξάρτητο και πέραν των πόρων του ΕΣΠΑ 2021-2027 , είναι το LEADER.
Ειδικότερα:

Α). Η Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία Τοπικών Κοινοτήτων (ΤΑΠΤοΚ) αποτελεί εργαλείο ολοκληρωμένης χωρικής ανάπτυξης για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση τοπικής στρατηγικής και αντιμετώπισης των τοπικών , κοινωνικών , περιβαλλοντικών και οικονομικών αναγκών με δράσεις ιδιωτικές και δημόσιες.

Υλοποιείται στο πλαίσιο του ΠΕΠ Βόρειο Αιγαίο 2021-2027 με πηγές χρηματοδότησής του το ΕΤΠΑ και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ).
Το ΤΑΠΤοΚ περιλαμβάνει ολόκληρο το Νομό Σάμου σε χωριστά όμως υποπρογράμματα.

Ενδεικτικές δράσεις του ΤΑΠΤοΚ της Σάμου είναι τα εξής:
1) Δημόσιες Επενδύσεις
1. Ανάπλαση δημόσιων χώρων (ΕΤΠΑ)
2. Διαχείριση απορριμάτων -ανακύκλωση(ΕΤΠΑ)
3. Ανάδειξη δημόσιας τουριστικής περιουσίας(ΕΤΠΑ)
4. Αναβάθμιση ψηφιακών υπηρεσιών (ΕΤΠΑ)
5. Ανάδειξη πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς(ΕΤΠΑ).
2) Ενίσχυση επιχειρηματικότητας(ΕΤΠΑ και ΕΚΤ)
3) Τοπικές δράσεις ενίσχυσης της απασχόλησης - άνεργοι, ευάλωτες ομάδες κλπ-( ΕΤΠΑ και ΕΚΤ).

Β). Το LEADER είναι επίσης πρόγραμμα τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων με δράσεις ομοίως δημόσιες και ιδιωτικές.
Χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης ( Ε. Γ. Τ. Α..Α.) στα πλαίσια του Στρατηγικού Σχεδίου της ΚΑΠ 2023-2027.
Μία από τις βασικές αρχές της πολιτικής LEADER είναι η εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής για την επίτευξη στόχων σε διαφορετικούς κλάδους και τομείς.

Ως εκ τούτου οι στρατηγικοί στόχοι των τοπικών αναπτυξιακών στρατηγικών LEADER θα πρέπει να εξυπηρετούν συγκεκριμένους θεματικούς στόχους που είναι ενδεικτικά οι εξής:

1. Ενίσχυση της διαφοροποίησης της οικονομίας( μεταποίηση και αγροδιατροφή, ενίσχυση των επιχειρήσεων για τη βελτίωση της ελκυστικότητας κάθε περιοχής)
2. Εκπαίδευση του τοπικού πληθυσμού
3. Ενδυνάμωση του τοπικού κοινωνικού ιστού μέσω κοινωνικών δράσεων
4. Βελτίωση της ποιότητας ζωής του τοπικού πληθυσμού και ευάλωτων ομάδων
5. Διατήρηση και βελτίωση των πολιτιστικών στοιχείων της κάθε περιοχής
6. Προστασία και ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος
7. Ανάπτυξη της δικτύωσης , της συνεργασίας και της καινοτομίας.

Μεταξύ των προγραμμάτων ΤΑΠΤοΚ και LEADER υπάρχει επαλληλία, λειτουργική αλληλοκάλυψη και διασύνδεση στόχων και δράσεων. Αυτό σημαίνει ότι, οικοδομώντας ένα τοπικό αναπτυξιακό σχέδιο σε κάθε νησί με συνέργειες και συνεργασίες όλων των παραγωγικών φορέων και των ενεργών πολιτών της περιοχής, μπορούμε να βρούμε για κάθε δράση και πρόταση ειδική χρηματοδότηση είτε από το LEADER είτε από το ΤΑΠΤοΚ είτε από έναν ή περισσότερους από τους πέντε πολιτικούς στόχους -Προγράμματα του ΕΣΠΑ 2021-2027, ενώ αναγκαίες δράσεις που δεν είναι επιλέξιμες από τα ευρωπαϊκά προγράμματα να καλυφθούν από εθνικούς πόρους.

Το θεμελιώδες είναι να δημιουργήσουμε ένα αναπτυξιακό σχέδιο που να αξιοποιεί τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα και τους κάθε μορφής και είδους πόρους του νησιού μας που θα αναπτύσσει και θα στηρίζει νέες θέσεις εργασίας με συνέργειες μεταξύ των διαφόρων Τομέων της Οικονομίας με εξωστρέφεια, καινοτομία και αειφορία.

Ο στόχος δεν πρέπει να είναι μόνο η μόχλευση πόρων αλλά ο , ΜΕ ΕΝΙΑΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ, προγραμματισμός έργων παραγωγικών που θα βοηθούν την καθημερινότητα και θα αποτελούν ταυτόχρονα το προζύμι δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας με ποιότητα και ασφάλεια ώστε να παραμείνουν νέοι άνθρωποι στα νησιά αναπτύσσοντας δυναμικά την οικονομία και το μέλλον του τόπου, αντιμετωπίζοντας τις βασικές προκλήσεις που έχουμε ενώπιον μας: χαμηλά εισοδήματα, μη βιώσιμη επιχειρηματικότητα, δημογραφική αποψίλωση.

Να εντάξουμε ό,τι ταιριάζει στο LEADER ,ό,τι αρμόζει στο ΤΑΠΤοΚ και ό,τι πλεονάζει από τον αναπτυξιακό μας σχεδιασμό θα το προσαρμόσουμε στο ΕΠΑ 2023 και 2024-26 ή σε κάποιο από τα προγράμματα -στόχους του ΕΣΠΑ.

Και βέβαια για να είναι οι προτάσεις μας γόνιμες και παραγωγικές πρέπει να συνδέονται μεταξύ τους και να συμπληρώνει, ει δυνατόν, και να υποστηρίζει, η μία την άλλη.

Χρειάζονται δικτύωση και επαλληλία:

Α. Αν το όνειρό μας είναι να αξιοποιήσουμε δράσεις και έργα έχοντας κεντρικό μας άξονα τους δρόμους και τα μονοπάτια του κρασιού της Σάμου πρέπει να στηρίξουμε τον πρωτογενή τομέα ,αλλά και την μεταποίηση , τον πολιτισμό , την ιστορία και τις παραδόσεις μας που έχουν να κάνουν με το κρασί και να τα συνδυάσουμε όλα αυτά με εξωστρέφεια , ευρηματικότητα και καινοτομία με την αγροδιατροφή και την μορφή και το περιεχόμενο του τουριστικού μας προϊόντος.

Μαζί με το κρασί ας δούμε και την υπόλοιπη αγροτική οικονομία: το εξαίσιο λάδι τυποποιημένο , τις βρώσιμες ελιές και τα παραπροϊόντα τους, τα εσπεριδοειδή, τα αρωματικά φυτά ,τα κηπευτικά και τα διάφορα είδη ανθοκομίας, το μέλι, τις τοπικές ποικιλίες άγριων μανιταριών και τις πανάρχαιες ποικιλίες κρεμμυδιών , αχλαδιών και σύκων , τα επιχώρια αμνοερίφια, τις εξαίρετες γεύσεις από τα πατροπαράδοτα προϊόντα της βιολογικής μας κτηνοτροφίας- την πολύγευστη μυζήθρα της Σάμου- καθώς και τα αγνά δώρα της ελεύθερης αλλά και της ελεγχόμενης πτηνοτροφίας.
Όλα τα παραπάνω μπορούν και πρέπει να δώσουν νέα πνοή, διακριτή παρουσία και δυναμική αναπτυξιακή ώθηση στο νησί και τους ανθρώπους του.

Από το πακέτο της ευεξίας δεν πρέπει να λείπει η μοναδική φύση της Σάμου όπου οι επισκέπτες μας θα βρουν ένα διαφορετικό περιεχόμενο στις διακοπές τους, από την απλή ξεκούραση.

Β. Αν στα σχέδιά μας είναι, αποκλειστικά ή και συνδυαστικά, ο Πυθαγόρας πρέπει να αναδείξουμε τη φιλοσοφία του και παράλληλα την Πυθαγόρεια διατροφή σαν τρόπο ζωής και βιωματική προσέγγιση στους αυθεντικούς και γνήσιους καρπούς της σαμιακής γης και στο περίφημο σαμιώτικο κρασί με την δίκαια κούπα, τον τόπο που γεννήθηκε και έζησε τα παιδικά του χρόνια, την περιώνυμη σπηλιά του Κέρκη που τον φιλοξένησε διωκόμενο και τις τοπικές και υπερτοπικές του διαδρομές από τη Σάμο μέχρι την Βαβυλώνα και την Αίγυπτο ως τον Τάραντα και το Μεταπόντιο της Μεγάλης Ελλάδας .

Και ταυτόχρονα να αναδείξουμε και τον Επίκουρο που έζησε και μεγάλωσε στη Σάμο, ιδρυτή της ομώνυμης φιλοσοφίας και της ομόδοξης στάσης ζωής .
Συνδυαστικά, επιβάλλεται να αναδειχτούν και τα μοναδικά αρχαία μνημεία του τόπου μας όπως το Ηραίο και το Ευπαλίνειο όρυγμα αλλά και οι Θέρμες στη Γλυφάδα Πυθαγορείου, διαχρονικό αποτύπωμα του Σαμιακού θερμαλισμού, τα αρχαία ορυχεία, το παλαιοχριστιανικό κοιμητήριο, το Ρωμαϊκό Υδραγωγείο, τα Βυζαντινά τείχη, οι εκκλησίες μας και άλλα εμβληματικά έργα, μεγάλα και θαυμαστά.

Δικαιωματικά, μερίδιο στην διαδικασία αξιοποίησης αναζητούν, επίσης, τα παλαιοντολογικά ευρήματα της πανίδας και χλωρίδας της Σάμου με την ένταξη του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Αιγαίου και του ευρύτερου χώρου των Μυτιληνιών στο Εθνικό , Ευρωπαϊκό και Παγκόσμιο δίκτυο γεωπάρκων της UNESCO και με την παράλληλη αξιοποίηση της παλαιοντολογικής χλωρίδας της Δυτικής Σάμου που αναμένει καρτερικά τη διάσωση και την ανάδειξή της.

Γ. Τρίτος άξονας ανάπτυξης η θάλασσα μας και η μοναδική επιχώρια ναυτική μας παράδοση με ανάδειξη και αξιοποίηση του Μουσείου Ναυτικών και Ναυπηγικών Τεχνών Αιγαίου στο Ηραίο και των παραδοσιακών ταρσανάδων στο Καρλόβασι και τον Αγιο Ισίδωρο, με το καταδυτικό πάρκο Μαραθοκάμπου, με την ανάδειξη και αξιοποίηση του Ινστιτούτου «Αρχιπέλαγος» που ασχολείται με την παρακολούθηση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και εκπαιδεύει σπουδαστές από όλο το κόσμο,με τον αλιευτικό τουρισμό και βέβαια με τον ναυταθλητισμό, στο πλούσιο και μοναδικό ενάλιο περιβάλλον μας.

Σε ένα ανθρωποκεντρικό αναπτυξιακό σχέδιο δεν πρέπει να μένουν εκτός οι μόνιμοι κάτοικοι. Αντίθετα επιβάλλεται να βρίσκονται στο επίκεντρο ώστε να βελτιωθούν τόσο το εισόδημα τους, όσο και η ποιότητα ζωής τους. Και αυτό πρέπει να γίνει με έργα υποδομής και άλλες παρεμβάσεις που χρειάζονται για όλους, μόνιμους κατοίκους και επισκέπτες όπως:

- Έργα διαχείρισης των λεκανών απορροής που θα προστατεύουν από πλημμύρες και θα εξασφαλίζουν περισσότερο πόσιμο νερό.
Έργα διαχείρισης των δασών για να είναι επισκέψιμα αλλά και λιγότερο ευάλωτα στις φωτιές
- Έργα ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων για εξοικονόμηση πόρων αλλά και ιδιοπαραγωγής φτηνής ενέργειας μέσα από Ενεργειακές Κοινότητες
- Έργα βελτίωσης δημόσιων-κοινόχρηστων χώρων στους οικισμούς
- Συλλογικές δράσεις που εμπλέκουν όλη τη κοινωνία για μείωση της παραγωγής στερεών αποβλήτων και καλύτερη διαχείριση τους
Όσον αφορά το ανθρώπινο δυναμικό, η ποιοτική αναβάθμιση και η πολύπλευρη στήριξη του είναι στοιχεία απαραίτητα για να πετύχει κάθε φιλόδοξο εγχείρημα ανάπτυξης και γι’ αυτό απαιτούνται:

- Δράσεις επαγγελματικής κατάρτισης επιχειρηματιών, εργαζόμενων, ανέργων και νέων για να μπορούν να ανταπεξέλθουν στις νέες προκλήσεις για την πράσινη, ψηφιακή και βιώσιμη ανάπτυξη.
- Στήριξη των ευπαθών ομάδων μέσα από δράσεις επανένταξης.
- Δράσεις ανάπτυξης αυτοαπασχόλησης και επιχειρηματικότητας με έμφαση στην κοινωνική οικονομία.

Αυτόν τον κρίσιμο καιρό το Κέντρο Ανάπτυξης, Απασχόλησης, Επαγγελματικής Κατάρτισης και Τεχνολογίας ( ΚΑΑΕΚΤ ) του Νομού Σάμου διαβουλεύεται με την τοπική Κοινωνία για το LEADER.

Καλό είναι για τους λόγους που προαναφέραμε να γίνει ταυτόχρονα διαβούλευση και για το ΤΑΠΤοΚ μια και το ένα συνδέεται λειτουργικά, οικονομικά και δομικά με το άλλο και με το νέο ΕΣΠΑ υπακούοντας στην ίδια αναπτυξιακή φιλοσοφία.

Χρειάζεται σοβαρή και κυρίως συμμετοχική προσπάθεια προκειμένου να συνδιαμορφωθεί ένας τοπικός στρατηγικός στόχος κοινός για το LEADER και για το ΤΑΠΤοΚ, στα πλαίσια και στη στοχοθεσία των πολιτικών του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027 με την δημιουργία σχεδίου τοπικής Ανάπτυξης κοινής αποδοχής
Ο καθένας μας, απ’ όποια θέση κι αν ευρίσκεται , ας αναλάβει τις ευθύνες που του αναλογούν. Ο ρόλος του ΚΑΑΕΚΤ Σάμου, ως αναπτυξιακός βραχίονας του νησιού είναι κρίσιμος και οφείλει να στηριχθεί προς όφελος όλων
Οι καιροί ου μενετοί!

*Ο Μανώλης Νικ.Κάρλας είναι Περιφερειακός Σύμβουλος , πρώην αιρετός Νομάρχης Σάμου ΣΥΜΠΑΡΑΤΑΞΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΤΟΥ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ