Αναλυτική έρευνα με το πολύνεκρο ναυάγιο στα ανοιχτά της Πύλου δημοσίευσε η Washington Post που ακολουθεί το μοιραίο ταξίδι του σκάφους παραθέτοντας παράλληλα τους ισχυρισμούς των ελληνικών αρχών για την τραγωδία.
Στο δημοσίευμα αναφέρεται ότι παρόλο που η πρώτη κλήση για βοήθεια ήταν το πρωί της 13ης Ιουνίου και το σκάφος ήταν γεμάτο με μετανάστες, με την κατάσταση να χειροτερεύει καθώς δεν είχαν νερό «η ελληνική ακτοφυλακή δεν ζήτησε να πραγματοποιηθεί μια επιχείρηση διάσωσης υψηλής προτεραιότητας».
Ακολουθώντας την πορεία του αλιευτικού η The Post εξέτασε δορυφορικές εικόνες, χαρτογράφησε δεδομένα κυκλοφορίας πλοίων και εξέτασε συντεταγμένες από κλήσεις κινδύνου, επίσημες αναφορές και μαρτυρίες. Στη συνέχεια συνέκρινε επίσημες δηλώσεις, λογαριασμούς από τα εμπορικά πλοία και συνεντεύξεις επιζώντων ακτιβιστές και ειδικούς στη ναυτιλία. 
Όπως σημειώνει υπάρχουν αντικροούμενες αναφορές για τις τελευταίες στιγμές του Adriana με το ελληνικό λιμενικό να υποστηρίζει ότι το σκάφος ανατράπηκε ως αποτέλεσμα μιας αλλαγής βάρους που προκλήθηκε από τον πανικό των επιβατών και επιζώντες να περιγράφουν προσπάθεια ρυμούλκησης από πλευράς της Ελλάδας, που είχε ως αποτέλεσμα την βύθισή του.
Ωστόσο από την έρευνα της Washington Post προκύπτουν αμφιβολίες σχετικά με βασικούς ισχυρισμούς Ελλήνων αξιωματούχων και υποδηλώνεται ότι το πιο θανατηφόρο ναυάγιο στη Μεσόγειο εδώ και χρόνια ήταν μια τραγωδία που μπορούσε να αποφευχθεί.
Βετεράνοι στο πεδίο της θαλάσσιας διάσωσης και νομικοί εμπειρογνώμονες δήλωσαν ότι οι Έλληνες αξιωματούχοι εκμεταλλεύτηκαν ενδείξεις ότι αλιευτικό δεν ήθελε την βοήθεια της Ελλάδας και απέτυχαν να εκτελέσουν την υποχρέωσή τους να ξεκινήσουν μια μεγάλη επιχείρηση διάσωσης, αμέσως μόλις εντοπίστηκε το επισφαλές σκάφος.
«Αυτό είναι εξωφρενικό», είπε ο Άαρον Ντάβενπορτ, ένας απόστρατος ανώτερος αξιωματικός της ακτοφυλακής των ΗΠΑ. «Έστειλαν ένα ελικόπτερο εκεί έξω. Έπρεπε να είχαν στείλει ένα σωρό πλοία, να ζητήσουν βοήθεια από όλη την κάτω Μεσόγειο, να πάρουν σωσίβια και να βγάλουν αυτούς τους ανθρώπους» πρόσθεσε.
Η The Post παραθέτει μεταξύ άλλων τις δηλώσεις του εκπροσώπου του ελληνικού λιμενικού Νίκου Αλεξίου ότι πρέπει να αναγνωριστεί στην Ελλάδα το ότι διασώθηκαν 104 άνθρωποι.
Το διεθνές μέσο παραθέτει παράλληλα 4 ισχυρισμούς αναφορικά με την τραγωδία:
Ισχυρισμός 1: Το Adriana δεν ήθελε βοήθεια
Η The Pos επικαλείται μεταξύ άλλων τις δηλώσεις του λιμενικού αλλά και αρχεία που έλαβε καθώς και αναφορές που παρέχεται από την εταιρεία διαχείρισης του Lucky Sailor, Eastern Mediterranean Maritime Limited.
«Ωστόσο αναλυτές είπαν ότι η ακτοφυλακή θα έπρεπε να έχει εξηγήσει ποιος αντιστέκεται και γιατί, καθώς και για τις επανειλημμένες εκκλήσεις για βοήθεια που έλαβε ένας ακτιβιστής και μια τηλεφωνική γραμμή. Και οι νομικοί εμπειρογνώμονες επέμειναν ότι οι αρχές είχαν υποχρέωση να παρέμβουν, ανεξάρτητα από τις επιθυμίες ορισμένων επιβατών» αναφέρεται χαρακτηριστικά στην έρευνα ενώ προστίθεται ότι και οι λαθρέμποροι θα είχαν αντισταθεί σε μια παρέμβαση για να αποφύγουν την σύλληψη.
Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στα εννέα άτομα που συνελήφθησαν για την τραγωδία από τις ελληνικές αρχές οι οποίες όπως σημειώνει η The Post «έχουν τη φήμη - όπως προκύπτει μέσω δικαστικών υποθέσεων, βίντεο και άλλων αποδεικτικών στοιχείων - ότι απωθούν επιθετικά σκάφη μεταναστών από την περιοχή έρευνας και διάσωσης για την οποία είναι υπεύθυνες».
Παράλληλα κάνει αναφορά σε μαρτυρίες επιζώντων αλλά και στην σχετική ανακοίνωση της ΜΚΟ ανακοίνωσή της η Alarm Phone που είχε σημειώσει μεταξύ άλλων: «Γιατί οι άνθρωποι στη θάλασσα φοβούνται τόσο πολύ να συναντήσουν ελληνικές αρχές; Είναι επειδή οι άνθρωποι γνωρίζουν για τις φρικτές και συστηματικές πρακτικές απώθησης που εφαρμόζουν οι ελληνικές αρχές, πρακτικές που εγκρίνονται από την ΕΕ».
Η Eva Cossé, ανώτερη ερευνήτρια της Human Rights Watch με έδρα την Ελλάδα, είπε ότι επεισόδια που τεκμηριώθηκαν από την οργάνωσή της περιλαμβάνουν «σκάφη της ακτοφυλακής που κυκλώνουν σκάφη με αιτούντες άσυλο και μετανάστες, δημιουργώντας μεγάλα κύματα - πραγματικά επικίνδυνες καταστάσεις που θέτουν σε κίνδυνο τις ζωές τους».
Η ευρωπαϊκή νομοθεσία επιτρέπει στις αρχές να επιβιβαστούν και να ερευνήσουν ένα σκάφος χωρίς σημαία όπως το Adriana, εάν υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να υποπτεύονται ότι πρόκειται για λαθρεμπόριο μεταναστών. Επιπλέον, ειδικοί του διεθνούς ναυτικού δικαίου είπαν ότι η νομική ευθύνη για τη διάσωση ανθρώπων που βρίσκονται σε κίνδυνο ισχύει ανεξάρτητα από την πρόθεσή τους ή το καθεστώς μετανάστευσης.
Ισχυρισμός 2: «Σταθερή πορεία και ταχύτητα»
Η ακτοφυλακή υποστηρίζει ότι δεν χρειάστηκε να επέμβει νωρίτερα καθώς το σκάφος ήταν εντάξει. Κινούνταν με «σταθερή πορεία και ταχύτητα».
Η ανάλυση της The Post κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το σκάφος ταξίδευε με δική του πρόωση, αν και αργά, για χρονικές περιόδους. Αλλά ακαδημαϊκοί είπαν ότι η αλλαγή κατεύθυνσης του σκάφους προς τα νοτιοανατολικά κατά τη διάρκεια τουλάχιστον δύο σημείων του ταξιδιού του - μετά την αλληλεπίδρασή του με τον Lucky Sailor και την τελευταία ώρα πριν την ανατροπή του - ήταν συνεπής με τα προβλήματα κινητήρα που αντιμετώπισε καθώς το σκάφος φαινόταν να παρασύρεται την κατεύθυνση που υποδηλώνουν τα τοπικά ρεύματα και οι άνεμοι.
Η ελληνική ακτοφυλακή αρνήθηκε να απαντήσει σε λεπτομερείς ερωτήσεις σχετικά με τα ευρήματα της The Post, επικαλούμενη έρευνα που βρίσκεται σε εξέλιξη.
Ένα βίντεο που τραβήχτηκε από τον Lucky Sailor γύρω στις 6:15 μ.μ. είναι πολύ σύντομο για να εξαχθούν πολλά συμπεράσματα, αλλά οι ειδικοί που εξέτασαν το βίντεο είπαν ότι το Adriana φαινόταν να έχει περιορισμένη ικανότητα ελιγμών και ότι τόσος πολύς καπνός σε τόσο αργή ταχύτητα θα μπορούσε να δείχνει μηχανικό πρόβλημα με τον κινητήρα.
Ο επιζώνωn Haseeb Ur Rehman, 20 ετών, μηχανικός μοτοσικλετών από το Κασμίρ, είπε μεταξύ άλλων ότι ο κινητήρας σταμάτησε να λειτουργεί για περίπου πέντε ώρες στις 11 Ιουνίου και ξανά για μια περίοδο τη νύχτα της 12ης Ιουνίου.
Πέρα από τον κινητήρα ειδικοί είπαν ότι η αστάθεια του Adriana θα έπρεπε να ήταν εμφανής από την αρχή.
«Δεν υπάρχει τίποτα πιο τραγικό για να μειώσεις τη σταθερότητα από το να ανυψώσεις το κέντρο βάρους σου» είπε η Jennifer Waters, εμπειρογνώμονας ναυτικής αρχιτεκτονικής στο SUNY Maritime College. «Όποιος έχει ανέβει σε κανό ξέρει ότι αν σηκωθεί, τα πράγματα γίνονται πολύ δύσκολα». Η ίδια πρόσθεσε ότι ένα ασταθές σκάφος μπορεί να είναι εντάξει ωστόσο κύματα ή ανάλογες συνθήκες θα δημιουργούσαν μεγάλο πρόβλημα.
Ισχυρισμός 3: «Πώς μπορούσαμε να το θα μπορούσαμε να το ρυμουλκούμε;»
«Η ακτοφυλακή λέει ότι η κίνηση του πλήθους στο σκάφος, που πιθανότατα προκλήθηκε από πανικό, προκάλεσε μια ξαφνική μετατόπιση του βάρους, με αποτέλεσμα το σκάφος να γύρει προς τη μία πλευρά και μετά στην άλλη, προτού ανατραπεί. Ορισμένοι επιζώντες ισχυρίζονται ότι το σκάφος του λιμενικού προσπάθησε να τους ρυμουλκήσει προς την Ιταλία, με αποτέλεσμα το σκάφος να ανατραπεί» αναφέρει μεταξύ άλλων η The Post προσθέτοντας ότι αρχικά το λιμενικό δεν έκανε λόγο για χρήση σχοινιού κάτι που αναίρεση στην πορεία μετά από μαρτυρίες επιζώντων.
«Όταν το σκάφος αναποδογύρισε, δεν ήμασταν καν δίπλα στο σκάφος», είπε ο κ. Αλεξίου στην The Post. «Πώς θα μπορούσαμε να το ρυμουλκούμε;»
«Ο πλοίαρχος του περιπολικού, Μιλτιάδης Ζουριδάκης, παρέδωσε σχετικό βίντεο στους ανακριτές. Ωστόσο, δεν έχουν δημοσιοποιηθεί οπτικά στοιχεία για τη στιγμή της ανατροπής του σκάφους.
Ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων λένε ότι δεν είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι έγινε προσπάθεια ρυμούλκησης εξαιτίας του πλαισίου της συστηματικής συμπεριφοράς των ελληνικών περιπόλων.
Πέρυσι, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων επέβαλε πρόστιμο στην Ελλάδα για μια επιχείρηση απώθησης το 2014 που προκάλεσε βύθιση μεταναστευτικού πλοίου στα ανοιχτά του νησιού Φαρμακονήσι, σκοτώνοντας 11 άτομα, μεταξύ των οποίων και παιδιά. Σε αυτό το περιστατικό, οι επιζώντες είπαν ότι οι ελληνικές αρχές χρησιμοποίησαν ένα σχοινί που ήταν πολύ κοντό για να ρυμουλκήσει το σκάφος τους, με αποτέλεσμα να βυθιστεί».
Στις επιχειρήσεις διάσωσης, είπαν οι ειδικοί, η ρυμούλκηση μιας βάρκας που βρίσκεται σε κίνδυνο δεν συνιστάται σχεδόν ποτέ.
Είναι ένας «πραγματικά δύσκολος» ελιγμός, ειδικά με τόσους πολλούς ανθρώπους στο πλοίο, δήλωσε ο Riccardo Gatti, επικεφαλής της ομάδας έρευνας και διάσωσης των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.
Πρώην αξιωματούχος της ακτοφυλακής της Μεσογείου, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας, επειδή η τρέχουσα θέση του δεν του επιτρέπει να μιλήσει επίσημα, είπε ότι το ελληνικό σκάφος του λιμενικού θα είχε αντιμετωπίσει δύσκολες επιλογές.
Μερικές φορές, είπε μεταξύ άλλων αυτό οδηγεί σε μια προσέγγιση ότι: «Ό,τι και να κάνεις μπορεί να είναι τραγικά λάθος. … Έτσι απλά τους αφήνεις να πλεύσουν και ελπίζεις για το καλύτερο».
«Είναι κοινό μυστικό ότι καμία χώρα δεν θέλει να τα πάρει», είπε. «Οι Έλληνες θα ήταν χαρούμενοι αν τα πλοία συνέχιζαν να πλέουν και τελικά έφευγαν από την ελληνική περιοχή έρευνας και διάσωσης, πηγαίνοντας στην Ιταλία».
Ισχυρισμός 4: «Κάναμε αυτό που έπρεπε να κάνουμε»
Η ακτοφυλακή υποστηρίζει ότι εκπλήρωσε όλες τις υποχρεώσεις της στην περίπτωση του Adriana — εντοπισμός του πλοίου, στρατολόγηση εμπορικών σκαφών, αποστολή του δικού της περιπολικού σκάφους. «Κάναμε αυτό που έπρεπε να κάνουμε», είπε ο κ. Αλεξίου.
Ωστόσο ναυτικοί και νομικοί εμπειρογνώμονες είπαν ότι με βάση τις πληροφορίες που είχε νωρίς το πρωί, η ακτοφυλακή θα έπρεπε να είχε ξεκινήσει μια επιχείρηση διάσωσης πλήρους κλίμακας.
Η Ελλάδα «έπρεπε να ζητήσει βοήθεια από άλλα πλοία», συμπεριλαμβανομένων των ιταλικών σκαφών έρευνας και διάσωσης και ενδεχομένως περιουσιακών στοιχείων της Frontex, είπε ο Ευθύμιος Παπασταυρίδης, ερευνητής διεθνούς ναυτικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης παραδεχόμενος βέβαια ότι δεν μπορεί κανείς να τους σώσει όλους.
Η ακτοφυλακή είπε ότι «αμέσως» αφού το ελικόπτερο της παρατήρησε το Adriana στις 14:35, έδωσε εντολή στα πλοία στην περιοχή να αλλάξουν πορεία και να βοηθήσουν στην παρακολούθηση του αλιευτικού. Σε μια κλήση κινδύνου περίπου 20 λεπτά νωρίτερα, οι επιβάτες ανέφεραν ότι μπορούσαν να δουν δύο πλοία κοντά. Αλλά δεν είναι προφανές ότι έπαιξαν κάποιο ρόλο. Αναφορές από το Lucky Sailor και το Faithful Warrior λένε ότι κλήθηκαν ώρες αργότερα. Το πολυτελές megayacht Mayan Queen IV επιστρατεύτηκε παρά μόνο μετά την ανατροπή.
Τα ιδιωτικά πλοία ενήργησαν σύμφωνα με τις υποχρεώσεις τους βάσει του διεθνούς δικαίου. «Αλλά το ερώτημα είναι γιατί αυτοί οι άνθρωποι δεν διασώθηκαν από κρατικούς παράγοντες που γνώριζαν αυτή την υπόθεση για ώρες και ώρες;» είπε ο Oliver Kulikowski, εκπρόσωπος της Sea Watch, μιας μη κερδοσκοπικής ομάδας διάσωσης. «Το πρόβλημα που υπάρχει με τα εμπορικά πλοία είναι ότι το πλήρωμα δεν είναι εκπαιδευμένο για αυτό και το πλοίο δεν είναι προετοιμασμένο για κάτι τέτοιο».
Το μόνο σκάφος που έστειλε η ακτοφυλακή από την Κρήτη — το 920 — μπορεί να χωρέσει έως και 16 μέλη πληρώματος και 20 επιβάτες, σύμφωνα με τις προδιαγραφές του κατασκευαστή. Με άλλα λόγια, δεν έχει σχεδιαστεί για να σώσει εκατοντάδες ανθρώπους από μόνο του.
Ο Αλεξίου, ο εκπρόσωπος του λιμενικού το παραδέχτηκε μιλώντας στην The Post για το γιατί το λιμενικό δεν μπορούσε να ρυμουλκούσε το Adriana. «Ας μην μπερδεύουμε τα μεγάλα σκάφη, τα εξειδικευμένα σκάφη διάσωσης έχουν ειδικά σχοινιά για να ρυμουλκούν βάρκες», είπε.
Μια άλλη μοιραία παράλειψη της ελληνικής ακτοφυλακής, είπαν οι ειδικοί, ήταν η μη παροχή συσκευών επίπλευσης το συντομότερο δυνατό. Σε αντίγραφα μαρτυριών που έλαβε η The Post, ο καπετάνιος του περιπολικού σκάφους αναφέρει αρχικά ότι πέταξε σωσίβια φού οι άνθρωποι ήταν ήδη στο νερό. Ο καπετάνιος του γιώτ που έφτασε περίπου 45 λεπτά αργότερα και διέσωσε 15 άνδρες, είπε σε μαρτυρία που έλαβαν τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης ότι κανείς δεν φορούσε σωσίβιο – κάποιοι από αυτούς που σώθηκαν κρατιόντουσαν από ξύλα που επέπλεαν.
Η βοήθεια ενός σκάφους που μεταφέρει τόσους ανθρώπους όσο το Adriana είναι πρόκληση, αλλά είναι εφικτό, είπε ο Kulikowski, δείχνοντας την επιτυχημένη διάσωση 440 ανθρώπων σε φουρτουνιασμένη θάλασσα στην κεντρική Μεσόγειο τον Απρίλιο από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα.
Βίντεο και δεδομένα για τον καιρό δείχνουν ότι στις 13 Ιουνίου η θάλασσα ήταν ήρεμη και δεν έπνεαν δυνατοί άνεμοι.Η απόπειρα διάσωσης του Adriana «θα ήταν απολύτως ασφαλής» υπό αυτές τις συνθήκες, σύμφωνα με έναν Ιταλό αξιωματούχο που γνωρίζει τα πρωτόκολλα έρευνας και διάσωσης αυτής της χώρας - ο οποίος μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας.
«Η Ελλάδα είναι πιθανό να αντιμετωπίσει νομικές προκλήσεις σχετικά με τις ενέργειές της — ή την αδράνειά της. Όμως, οι οικογένειες των θυμάτων που πνίγηκαν πιθανότατα θα περιμένουν πολύ καιρό για απαντήσεις και λογοδοσία: Οι υποθέσεις που παραπέμπονται στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η πιο κοινή οδός δίωξης πέρα από τα εγχώρια δικαστήρια, χρειάζονται συχνά χρόνια για να εκδοθεί η απόφαση» καταλήγει η The Post.
