Τα παράξενα των αγρίκ(ι)κων
Γράφει ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΚΑΡΩΝΗΣ
Από το NEWSROOM Δημοσίευση 9/8/2023
Η ενασχόληση με τις αγρίτικες λέξεις, μου έδωσε την ευκαιρία να παρατηρήσω τα παρακάτω:
1. Την κατάληξη «–της» μερικών αρσενικών ουσιαστικών, την αλλάζουμε σε «-κ(ι)ς»:
π.χ. Παναγιώτης – Παναγιώκ(ι)ς
αλήτης – αλήκ(ι)ς
Αγρίτης – Αγρίκ(ι)ς
κλέφτης – κλεφκ(ι)ς
2. Σε πολλά ουδέτερα ουσιαστικά, αλλάζουμε την κατάληξη «-κι» σε «-τσ(ι)»:
π.χ. χαντάκι – χαντάτς(ι)
φαρμάκι – φαρμάτσ(ι)
μανίκι – μανίτσ(ι)
σοκάκι – σοκάτσ(ι)
3. Τον Παρατατικό ορισμένων ρημάτων, τον αλλάζουμε ως εξής:
π.χ. θαρρούσα – θαρρμ
βροντούσα – βροντμ
καθόμουνα – καθμ
φορούσα – φορμ
4. Από τον Αόριστο ορισμένων ρημάτων, αφαιρούμε την παραλήγουσα «-τη»:
π.χ. γράφτηκα – γράφκα
δανείστηκα – δανείσκα
5. Μετατρέπουμε το πρώτο φωνήεν από «υ» σε «ε», σε ορισμένες λέξεις:
π.χ. τυρί – τερί
δυνατός – δενατός
γυρίζω – γερίζω
μυρωδιά - μερωδιά
6. Πολλές λέξεις τις μικραίνουμε πολύ:
π.χ. κριθάρι – κθαρ
κουνάβι – κναδ
κουβάρι – κβαρ
με χαρακτηριστικότερη το σουσάμι σε σαμ.
*Και μια σπάνια περίπτωση, που μεγαλώνουμε μια λέξη:
ξεχνώ – ξεχάνω
7. Σε κάποιες λέξεις, που ξεκινούν με ταυ και ακολουθεί (ι), το «τ-» μετατρέπεται σε «κ-»:
π.χ. τηγάνι – κ(ι)γαν(ι)
τινάζω – κ(ι)νάζω
τοίχος – κοίχος
8. Μετατρέπουμε το πρώτο γράμμα από «κ-» σε «τσ(ι)-» σε ορισμένες λέξεις:
π.χ. καιρός – τσ(ι)αιρός
κοιλιά – τσ(ι)λια
κυδώνι – τσ(ι)δων(ι)
9. Την κατάληξη «-τη» ή «-τι» ορισμένων λέξεων, μετατρέπουμε σε «-κ(ι)»:
π.χ. μύτη – μυκ(ι)
μάτι – μακ(ι)
πλάτη – πλακ(ι)
Σημείωση: Το (ι) παχαίνει το προηγούμενο σύμφωνο