Ο Νάρθηκας (Ferula communis) ή άρτυκας είναι ένα πωόδες πολυετές φυτό που μπορεί να φτάσει τα 3 μέτρα και εμφανίζεται αυτή την εποχή με μεγάλες κίτρινες ταξιανθίες στην κορυφή των βλαστών. Φυτρώνει σε πεδινά μέρη και κατά μήκος των δρόμων, προτιμά εδάφη με καλή αποστράγγιξη και αντέχει σε συνθήκες ξηρασίας.

Ανθίζει στα μέσα της άνοιξης εμφανίζοντας τα χαρακτηριστικά κίτρινα μπουκέτα ενώ το καλοκαίρι μαραίνεται εντελώς και ο κορμός του γίνεται ξυλώδης. Είναι φυτό τοξικό, δηλητηριώδες, και γι’ αυτό τα ζώα αποφεύγουν να το βόσκουν. Αυτοφυές στην Ελλάδα, γνωστό από την αρχαιότητα για τις φαρμακευτικές αλλά και για τις φυσικές του ιδιότητες.

Ο Προμηθέας, αν και Τιτάνας είχε πάρει το μέρος του Δία στην Τιτανομαχία και γιαυτό και δεν τιμωρήθηκε από αυτόν. Σύμφωνα με τη μυθολογία ο Προμηθέας θέλοντας να βοηθήσει τους ανθρώπους τους δίδαξε την τέχνη της ξυλουργικής και της γεωργίας, έκλεψε τις Επιστήμες και τα Γράμματα από την Αθηνά και τα έδωσε στους ανθρώπους αλλά ο Δίας του απαγόρευσε να δώσει στους ανθρώπους τη φωτιά που τους έλειπε καθώς την κράταγαν οι Θεοί στον Όλυμπο.

Ο Προμηθέας έκλεψε τη φωτιά από το καμίνι του Ηφαίστου και την έφερε στη στους ανθρώπους κρυμμένη μέσα σε έναν ξερό βλαστό από το φυτό νάρθηκα. Ο νάρθηκας έχει μια ψύχα μέσα στο βλαστό του που καίγεται σαν φυτίλι χωρίς να καίγεται ο βλαστός και γιαυτο χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα στην αρχαία Ελλάδα για τη φύλαξη της φωτιάς.

Ο νάρθηκας επίσης ήταν αφιερωμένος στο Διόνυσο, καθώς οι ξεροί βλαστοί του, ελαφριοί και κούφιοι, χρησιμοποιούνταν για να φτιάχνουν τους «θύρσους» τα κοντάρια με την κουκουνάρα στην άκρη που κρατούσαν στις τελετές οι συνοδοί του Διονύσου.

Ήταν γερά ξύλα οπότε χρησιμοποιούνταν ως μπαστούνια αλλά ελαφρά και αδύνατα για να πληγώσουν άνθρωπο, οπότε ο Διόνυσος είχε διατάξει όσους πίνουν κρασί να έχουν μόνο μπαστούνια από νάρθηκα. Εξαιτίας της ευλυγισίας του, του μαλακού εσωτερικού του και της αντοχής του χρησιμοποιήθηκε στην Αρχαία Ελλάδα και για σταθεροποιούν τα κατάγματα στα άκρα και γι’ αυτό το λόγο ακόμα αναφερόμαστε σε «νάρθηκα» που χρησιμοποιούμε στα κατάγματα στη σύγχρονη ορθοπεδική.

Αναφορά στο φυτό κάνει και ο πατέρας της οικολογίας Θεόφραστος, ενώ διαδεδομένη ήταν η χρήση του νάρθηκα στην κατασκευή, μικρών συνήθως, ελαφρών κιβωτίων όπου συχνά βρίσκουμε ταύτιση του ονόματος του φυτού με τα αντικείμενα αυτά.

Χαρακτηριστική είναι η αναφορά στο αντίγραφο της Ιλιάδας που είχε ο Μέγας Αλέξανδρος από το δάσκαλο του Αριστοτέλη. Το αντίγραφο εκείνο πήρε μαζί του στην εκστρατεία ο Αλέξανδρος, βρίσκοντας δε μεταξύ των λαφύρων πολύτιμο νάρθηκα (πολυτελές κιβώτιο) και το φύλασσε από τότε σε αυτό, και έτσι η έκδοση εκείνη από τον Αριστοτέλη του Ομήρου, κατά την αρχαιότητα, ονομάσθηκε «εκ του νάρθηκος».

Σύμφωνα με την παράδοση τον 6ο αιώνα μ.Χ μέσα σε νάρθηκες, που χρησιμοποιήθηκαν ως ραβδιά και στους κούφιους κορμούς τους, μοναχοί έκρυψαν μεταξοσκώληκες από την Κίνα και έτσι μεταφέρθηκε η παραγωγή μεταξιού στη Βυζαντινή αυτοκρατορία.

Τέλος νάρθηκα λέμε και το πρώτο μέρος του χριστιανικού ναού όταν εισερχόμαστε σε αυτόν, όπου σύμφωνα με την παράδοση στέκονται οι κατηχούμενοι και οι μετανοούντες πιστοί και πιθανά πήρε το όνομα του από τα στενόμακρα πολυτελή κιβώτια που κατασκευάζονταν όπως είδαμε από το φυτό νάρθηκα.

Πουθενά αλλού σε όλη την Ευρώπη οι συνθήκες δεν είναι τόσο ευνοϊκές όσο στην Ελλάδα για την ανάπτυξη τόσο πλούσιας χλωρίδας, εξαιτίας της γεωλογικής της ποικιλότητας, τις ιδιαίτερες κλιματολογικές συνθήκες αλλά και τη γεωγραφική θέση της Ελλάδας ως οικολογικό σταυροδρόμι φυτών από τη Μεσόγειο, την Ευρώπη, την Ασία αλλά και τη Βόρεια Αφρική.

Οι κάτοικοι αυτού του τόπου για χιλιάδες χρόνια έζησαν σε αρμονία δίπλα και μαζί με τη φύση. Η φύση μας έδωσε τα πρώτα σπίτια μας, τα καράβια για να ταξιδέψουμε, τροφή για να φάμε οι ίδιοι αλλά και να θρέψουμε τα ζώα μας ακόμα και φάρμακα για να γιατρευτούμε.

Κάπως έτσι λογικό ήταν η φύση να θεωρείται ένα δώρο των Θεών προς τους ανθρώπους και τη βλέπουμε να παίζει βασικό ρόλο σε κάθε εκδήλωση της ανθρώπινης δραστηριότητας, στην καθημερινότητα ή ακόμα και στην τέχνη, τα τραγούδια, τη ζωγραφικά ή τη γλυπτική.

Ο σεβασμός και η προστασία της φύσης αποτέλεσε και πρέπει να αποτελεί τη βάση κάθε πολιτισμού που θέλει να είναι βιώσιμος. Η γνώση πλέον υπάρχει, η επιλογή είναι δική μας.