Η Λέσβος, το νησί μας, εξαιτίας της ιδιαίτερης θέσης της ανάμεσα στην ανατολή και τη δύση, την Ευρώπη και την Ασία αλλά και των ευνοϊκών εδαφοκλιματικών συνθηκών, αποτελούσε πάντα οικολογικό πέρασμα για εκατοντάδες είδη χλωρίδας και πανίδας εδώ και εκατομμύρια χρόνια, πριν και μετά την αποκοπή της από την Ασιατική ακτή.
Στη σημερινή «Πλατεία» θα ασχοληθούμε με τρία από τα αστεράκια της λεσβιακής χλωρίδας που ανθίζουν αυτή την περίοδο στο νησί και έχουν ιδιαίτερη σχέση με την ανατολή.
Το πρώτο είναι το ροδόδεντρο, (Rhododendron Luteum), αγούδουρας για τους ντόπιους. Είναι ένα σπάνιο είδος θάμνου με χαρακτηριστικά κίτρινα λουλούδια που ανθίζει Απρίλιο – Μάιο και απαντάται στο υπέροχο δάσος που σχηματίζεται στο τρίγωνο Παρακοίλων - Χιδήρων – Ανεμώτιας μέχρι την κορυφή του προφήτη Ηλία. Το ροδόδεντρο δεν απαντάται πουθενά αλλού στην Ελλάδα παρά μόνο στη Λέσβο, με κατανομή που ξεκινά από τον Καύκασο στη Γεωργία, περνά στον Πόντο και την Ανατολική Ευρώπη.
Κατά την επιστροφή στην Ελλάδα των μισθοφόρων Σπαρτιατών στρατιωτών που έμεινε στην ιστορία ως «Κάθοδος των Μυρίων» από τον Ξενοφώντα, πέρασαν από την περιοχή του Πόντου κατά την επιστροφή τους από την Περσία που είχαν πάει για να πολεμήσουν το πλευρό του Κύρου. Εκεί οι ντόπιοι τους πρόσφεραν μέλι και κερήθρα και οι στρατιώτες άρχισαν να φέρονται παρανοϊκά, σαν μεθυσμένοι, ενώ κάποιοι έχασαν και τις αισθήσεις τους. Αυτό συνέβη καθώς έφαγαν μέλι από το ροδόδεντρο που είναι επικίνδυνο, καθώς όλα τα μέρη του φυτού είναι τοξικά οπότε άνθρωποι αλλά και ζώα αποφεύγουν την κατανάλωση του.
Η δεύτερη είναι η Iris orientalis, ίριδα η ανατολική, που θα τη βρούμε ανθισμένη τον Μάιο σε υγροτόπους και υγρολίβαδα του νησιού. Στη μυθολογία αναφέρεται ότι οι αρχαίοι Έλληνες ονόμασαν Ίριδα μια θεά του Ολύμπου, κόρη του Θαύμαντα και της Ωκεανίδας, όπου την έστελναν οι θεοί να γεμίσει το χρυσό σταμνί της για να ορκιστούν στο νερό της Στυγός και στο πέρασμά της εμφανίζονταν στο θόλο του ουρανού εφτά υπέροχα χρώματα. Έτσι θεωρήθηκε η προσωποποίηση του ουράνιου τόξου. Σε άσπρο και κίτρινο χρώμα, μια ιδιαίτερα σπάνια ίριδα για την Ελλάδα, απαντάται στη Δυτική Τουρκία και είμαστε τυχεροί που την βλέπουμε στη Λέσβο, στις εκβολές του Έβρου και τη Σάμο.
Η τρίτη κυρία που παρουσιάζουμε σε αυτή την Πλατεία είναι η super star ορχιδέα του νησιού, για πολλούς η ομορφότερη ορχιδέα στην Ευρώπη το Himantoglossum comperianum. Είναι ένα από τα σπανιότερα είδη ορχιδεών της Ελλάδας, που έχουμε τη χαρά στη Λέσβο να έχουμε τον μεγαλύτερο πληθυσμό της καθώς η εξάπλωση της ξεκινά από τη χερσόνησο της Κριμαίας, περνά την Τουρκία και το Λίβανο μέχρι το Ιρανικό Κουρδιστάν. Στη φωτογραφία που δημοσιεύουμε διακρίνεται και μια αράχνη – κάβουρας (crab spider) που είχε στήσει καρτέρι και είχε πετύχει μια μέλισσα που πήγε να επικονιάσει την ορχιδέα! Η αράχνη αυτή γραπώνει με τα δυο μπροστινά της πόδια τα έντομα και μετά τα δαγκώνει μέχρι αυτά να παραλύσουν οριστικά. Όπως ξέρουμε οι ορχιδέες εκκρίνουν ειδικές φερομόνες για να προσελκύουν τα αρσενικά έντομα.

Με ένα θαυμαστό μηχανισμό, η γύρη προσκολλάται στο κεφάλι ή σώμα του αντίστοιχου αρσενικού εντόμου κατά την εκτέλεση της προσπάθειας του ψευδούς ζευγαρώματος και εκμεταλλευόμενη την εξαπάτηση και φτωχή μνήμη του εντόμου μεταφέρεται σε άνθος άλλου φυτού για την γονιμοποίηση. Στη φωτογραφία φαίνεται η γύρη στο κεφάλι της μέλισσας από την προηγούμενη προσπάθεια της σε άλλο άνθος.

Είναι απίστευτη η μάχη των ειδών στη φύση για επιβίωση, είμαστε τυχεροί που μπορούμε να χαιρόμαστε αυτή τη φύση στη Λέσβο και είναι σημαντικό να μαθαίνουμε για αυτή, να την εκτιμάμε και να τη σεβόμαστε. Δεν χρειάζεται να αναφερθεί ότι εάν είσαστε τυχεροί και δείτε κάποιο από αυτά τα φυτά, θα πρέπει να είσαστε προσεκτικοί, δεν πρέπει να τα κόψετε, αλλά να χαρείτε την ομορφιά τους, ώστε να τα χαιρόμαστε στο μέλλον εμείς και τα παιδιά μας.

*Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στο free press περιοδικό ΠΛΑΤΕΙΑ που κυκλοφορεί