Η φωτογραφία με την προσευχή για τους δυο Τούρκους αεροπόρους στο Αφιόν Καρά Χισάρ παρόντων Ελλήνων αξιωματικών που αποδίδουν τιμές

Έχω γράψει ξανά ότι το διαδίκτυο αποτελεί μια τεράστια χωματερή πλην όμως όπως και σε κάθε χωματερή βρίσκει κανείς πολύτιμα πράγματα που κάποιος «πέταξε» αγνοώντας την αξία τους.

Κάπως έτσι σήμερα το πρωί Τούρκος φίλος με ενημέρωσε για τη σελίδα ESKİMEYEN İZMİR FOTOĞRAFLARI - AGELESS IZMIR PHOTOGRAPHS και πιο συγκεκριμένα για μια ανάρτηση σε αυτήν του κ. Mehmet Bir η οποία συνοδεύεται από μια άγνωστη μου φωτογραφία από το Μικρασιατικό Μέτωπο. Στη φωτογραφία διαβάζει κανείς την παρακάτω περιγραφή «Αφιόν Καρά Χισάρ 12-7-922 Η κηδεία των Τούρκων Αεροπόρων».

Πρόκειται για μια φωτογραφία τραβηγμένη στις 12 Ιουλίου 1922 (25 Ιουλίου με το νέο ημερολόγιο), ένα περίπου μήνα μετά την ήττα με τις τραγικές επιπτώσεις στη Μικρασιατική Εκστρατεία και προπάντων για τον Μικρασιατικό Ελληνισμό.

Εικονίζει την προσευχή στη Αλή τζαμί του Αφιόν Καρά Χισάρ  δυο Τούρκων αεροπόρων που σκοτώθηκαν από τον Ελληνικό Στρατό κατά την κατάρριψη αεροπλάνου που πραγματοποιούσε κατόπτευση των Ελληνικών θέσεων.

Στη συνέχεια οι σοροί των δυο Τούρκων παραδόθηκαν στην Τουρκική πλευρά προκειμένου να τους ενταφιάσουν. Έλληνες δε Αξιωματικοί οι οποίοι και εικονίζονται στη φωτογραφία συνόδευσαν κατά την παράδοση τους τις σορούς!

Το γεγονός άγνωστο εν πολλοίς στους μη μυημένους στις λεπτομέρειες της στρατιωτικής ιστορίας της Μικρασιατικής Εκστρατείας αποτελεί ένα στοιχεία ακόμα της λεγόμενης ηθικής του πολέμου (εάν μπορεί να υπάρξει ηθική σε ένα πόλεμο), μέρος λεγόμενου κώδικα τιμής στους στρατιωτικούς που επιβάλει την τιμή προς τον ηττημένο αντίπαλο.

Ψάχνοντας τώρα τις πηγές διαπιστώνει κανείς ότι η πολεμική αυτή ηθική που δεν εφαρμόστηκε στην γενοκτονική πρακτική του Κεμαλικού Στρατού σε βάρος του άμαχου Μικρασιατικού Ελληνισμού, τιμήθηκε... επαρκώς και από τους Τούρκους αξιωματούχους.

Την ώρα της Καταστροφής και της σφαγής και της μετατροπής εκατοντάδων χιλιάδων σε πρόσφυγες στις σκηνές του Κεμάλ στα Τουρκικά μετόπισθεν παιζόταν μια κωμωδία.

Διοικητής του Α΄ Σώματος Στρατού με τέσσερις στρατιωτικές μεραρχίες (1η, 4η, 5^η και 12η), στην περιοχή του Αφιόιν Καρά Χισάρ όπου διαδραματίσθηκε το περιγραφόμενο στη φωτογραφία γεγονός των δυο Τούρκων αεροπόρων και της αποδοθείσας σε αυτούς τιμής, ήταν ο Στρατηγός Τρικούπης το ξίφος του οποίου «λάφυρο» και απόδειξη της τουρκικής νίκης το 1922 βρίσκεται στο Πολεμικό Μουσείο της Άγκυρας.

Το αεροπλάνο στο οποίο επέβαιναν οι δυο Τούρκοι αεροπόροι μετά την κατάρριψη του

Ο Στρατηγός Τρικούπης λοιπόν, μετά από αναφορές επιτελών της 4ης Μεραρχίας που παρουσίαζαν ως τραγική την κατάσταση στο μέτωπο μετά τη μεγάλη αντεπίθεση του Κεμάλ στις 15 Αυγούστου, τις οποίες και δεν διασταύρωσε οι ίδιοι δε οι Επιτελείς μετά την Καταστροφή αρνήθηκαν, διέταξε την υποχώρηση.

Ο ίδιος λίγες μέρες μετά, στις 2 Σεπτεμβρίου αποκομμένος πλήρως και κυκλωμένος από τον Τουρκικό Στρατό παραδόθηκε.

Μαζί με τον Τρικούπη σύμφωνα με τις πηγές παραδόθηκαν, ο υποστράτηγος Κ. Διγενής, ο διοικητής της 13ης Μεραρχίας συνταγματάρχης Καϊμπαλής, 190 αξιωματικοί και 4.400 στρατιώτες.

Και κάπου εδώ, κι ενώ οι τσέτες έμπαιναν στη Σμύρνη οι αιχμάλωτοι στρατηγοί Τρικούπης και Διγενής, οδηγήθηκαν από Τούρκους αξιωματικούς στον Ισμέτ Πασά τον επονομασθέντα Ινονού.

Και αρχίζει η κωμωδία της ηθικής του πολέμου.

«Ήταν, όπως διηγείται ο ίδιος ο Ινονού, κατάκοποι με τα χείλη πρησμένα. Τους πρόσφερε τσάι αλλά δεν ήταν σε θέση να το πιούν. Τους φέρθηκε φιλικά, συζήτησαν για την μάχη και τους είπε ότι πολέμησαν γενναία αλλά η τύχη δεν τους ευνόησε. Μίλησαν κατόπιν ως αξιωματικοί του Πυροβολικού για την στρατηγική της μάχης και ότι τα πυρά του τουρκικού πυροβολικού κατέστρεψαν τους πύργους ελέγχου και κατοπτεύσεως, απέκοψαν τηλεφωνικά καλώδια και φόνευσαν τους χειριστές, με αποτέλεσμα να υπάρχουν τηλεβόλα και οβίδες όχι όμως στρατιώτες – χειριστές. Όταν δέχθηκε επίθεση δεν διέταξε συντεταγμένη οπισθοχώρηση, με αποτέλεσμα την περικύκλωση και την αιχμαλωσία. Το ρήγμα που προέκυψε στο μέτωπο έπειτα από την ήττα στη μάχη του Αλή Βεράν, προκάλεσε την κατάρρευση ολόκληρου του μετώπου και την άτακτη φυγή των ελληνικών δυνάμεων προς τα παράλια. Μετά, την συζήτηση ο Ισμέτ έβαλε την ζώνη και το ξίφος του και τους είπε: «Θα σας παρουσιάσω εις τον αρχιστράτηγον εν στολή». Πράγματι τους παρουσίασε στον Μουσταφά Κεμάλ. Με την είσοδο του Τρικούπη στο γραφείο, εγέρθηκε ο Κεμάλ από την πολυθρόνα του, τον δέχτηκε όρθιος και με μεγάλη φιλοφροσύνη του είπε στα γαλλικά: «έχετε υπόψη σας, ότι και ο Μέγας Ναπολέων συνελήφθη αιχμάλωτος. Εσείς έχετε εκτελέσει το καθήκον σας πλήρως και μέχρι τέλους, γι’ αυτό και έχομε απόλυτη εκτίμηση και σεβασμό προς εσάς. Εδώ δεν είσθε αιχμάλωτος, είσθε φιλοξενούμενος».

Περιγραφή για αυτή τη συνάντηση αναφέρει στις αναμνήσεις του ο συνεργάτης του Κεμάλ Χαλίτ Εντίμπ. Όπως γράφει, «ο Κεμάλ, αφού χαιρέτησε δια θερμής και παρατεταμένης χειραψίας τον Τρικούπη, του είπε: «Καθίστε στρατηγέ θα πρέπει να είστε κουρασμένος». Του πρόσφερε τσιγάρο και του παρήγγειλε καφέ. Ο Τρικούπης τον έβλεπε με έκπληξη και αρκέστηκε να πει, ότι δεν εγνώριζε ότι ήτο τόσο νέος Ακολούθησε συζήτηση με θέμα την Μάχη του Αλή Βεράν, στην αρχή στα ελληνικά με διερμηνέα και κατόπιν στην γαλλική γλώσσα. Η συζήτηση ήταν μακρά γύρω από την τακτική του πολέμου και στο τέλος ο Κεμάλ κλείνοντας την συζήτηση είπε φιλοφρόνως στον Τρικούπη: «ο πόλεμος είναι τυχερόν παίγνιον στρατηγέ. Το άριστον είναι κάποτε το χειρότερον. Εκάματε το καλύτερον και ως στρατιώτης και ως έντιμος άνθρωπος. Η ευθύνη βαρύνει την τύχην. Μη θλίβεσθε». Στη συνέχεια ο Κεμάλ τον πληροφόρησε, ότι είχε διορισθεί λίγο πριν από την αιχμαλωσία του αρχηγός της Στρατιάς της Μικράς Ασίας, στη θέση του Χατζανέστη, πράγμα που αγνοούσε τελείως ο Τρικούπης! Τότε ο Τρικούπης, έκανε μία θεατρική χειρονομία και εφάνη διερωτώμενος, εάν έκανε ό,τι έπρεπε να κάμει, εννοώντας εάν έπρεπε να αυτοκτονήσει. Ο Κεμάλ τον πλησίασε, τον κοίταξε στα μάτια με κυνικό βλέμμα και απάντησε ξερά: «Αυτό είναι πράγμα το οποίο αφορά εσάς προσωπικώς».

Ο Τρικούπης κρατήθηκε αιχμάλωτος και επέστρεψε στην Ελλάδα το 1923 μετά τη συμφωνία ανταλλαγής αιχμαλώτων. Αποστρατεύτηκε ενώ δεν απολογήθηκε ποτέ για τα σοβαρά στρατηγικά του λάθη. Ουδέποτε απάντησε ποτέ και στην κατηγορία για τη μη τήρηση μιας άλλης σελίδας στρατιωτικής τιμής. Αυτής που ορίζει ότι ο Στρατηγός δεν κύπτει παραδιδόμενος αλλά πίπτει. Το 1927 ανακλήθηκε στην ενεργό υπηρεσία και προήχθη σε αντιστράτηγο, βαθμός με τον οποίο και αποστρατεύθηκε. Από το 1928 έως το 1930 διετέλεσε και νομάρχης Αττικοβοιωτίας.

Πέθανε σε ηλικία 91 ετών στις 27 Φεβρουαρίου 1959. Κηδεύτηκε στο Α’ Νεκροταφείο δημοσία δαπάνη!

Τα κόκαλα των στρατιωτών του και των Μικρασιατών, θυμάτων των λαθών του και των όσων στις διαταγές και τις καταστροφικές επιλογές υπάκουσε, ασπρίζουν άταφα στα βουνά της Μικρασίας.