Η τελευταία έκθεση της World Wildlife σχετικά με τη ρύπανση από πλαστική ύλη στη Μεσόγειο έδειξε ότι το μεγαλύτερο μέρος των πλαστικών έχει συσσωρευτεί στις νοτιοανατολικές ακτές της Τουρκίας, την οποία χαρακτηρίζει σκουπιδοτενεκέ των πλαστικών της Ευρώπης και την κατατάσσει δεύτερη χειρότερη χώρα μετά την Αίγυπτο στη διαχείριση των αποβλήτων στην περιοχή, υπεύθυνη για το 18,9% του συνόλου των αποβλήτων στη Μεσόγειο.

Η έκθεση κρούει των κώδωνα του κινδύνου για το εγγύς μέλλον, καθώς από τότε που η κινεζική κυβέρνηση άρχισε να εφαρμόζει αυστηρούς κανονισμούς στις πλαστικές εισαγωγές της- το 2018-, η Τουρκία έχει γίνει ένας από τους 10 πρώτους εισαγωγείς αποβλήτων στον κόσμο.

Τα τελευταία δύο χρόνια, οι τουρκικές εισαγωγές πλαστικών απορριμμάτων έδειξαν να ανησυχούν τα εγχώρια ΜΜΕ που όλο και συχνότερα έχουν πρωτοσέλιδα με τίτλους όπως ο «Νέος πλαστικός κάδος απορριμμάτων του κόσμου: η Τουρκία» ή «η Τουρκία: το νέο δοχείο απορριμμάτων της Ευρώπης».
Στις αρχές του 2016, η Τουρκία εισήγαγε 4.000 τόνους πλαστικών απορριμμάτων σε μηνιαία βάση, ενώ το ίδιο χρονικό διάστημα το 2018, ο αριθμός έφθασε τις 33.000 τόνους.

Γιατί όμως οι εισαγωγές πλαστικών απορριμμάτων στην Τουρκία αυξήθηκαν με γεωμετρική πρόοδο;

Ο Yavuz Eroglu, πρόεδρος του Τουρκικού Ινστιτούτου Πλαστικής Βιομηχανίας, δήλωσε ότι η Τουρκία κατέχει την δεύτερη θέση στην Ευρώπη ως παραγωγός πλαστικών προϊόντων μετά τη Γερμανία και την έκτη θέση στον κόσμο.
Ο Eroglu είπε: «Παράγουμε 10 εκατομμύρια τόνους πλαστικών ετησίως. 250.000 άνθρωποι απασχολούνται και 14.000 επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον κλάδο» και υποστήριξε όπως και άλλοι εμπειρογνώμονες ότι οι νέοι κανονισμοί της Κίνας, που περιορίζουν τις εισαγωγές πλαστικών απορριμμάτων, είναι η κύρια αιτία της απότομης αύξησης των αποβλήτων που μεταφέρονται στην Τουρκία και σε πολλές άλλες αναπτυσσόμενες χώρες.

Ο εφοδιασμός από τις ανεπτυγμένες χώρες, ιδίως το Ηνωμένο Βασίλειο, (για την τουρκική περίπτωση), πρέπει να βρεθεί τρόπος να σταματήσει, καθώς οι περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες βρίσκουν ότι το να πωλούν τα απόβλητά τους είναι πιο αποδοτικό ή κοστίζει λιγότερο, από την ανακύκλωση.
Κι ενώ υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για ανακυκλωμένο πλαστικό, για να θεωρηθούν τα πλαστικά απόβλητα ως πρώτη ύλη πρέπει να είναι καθαρά. Δηλαδή, δεν πρέπει να υπάρχουν άλλα απόβλητα. Θα πρέπει να διαχωρίζονται στην πηγή. Στην Τουρκία αυτό είναι δύσκολο, πράγμα που σημαίνει ότι επειδή αποτυγχάνουν να διαχωρίσουν και να ανακυκλώσουν το μεγαλύτερο μέρος του πλαστικού στην πηγή, καταλήγουν να γίνονται ο σκουπιδοτενεκές της Ευρώπης.

Αν και οι επίσημες τουρκικές αρχές ισχυρίζονται πολύ υψηλότερα ποσοστά, οι περισσότεροι ειδικοί εκτιμούν ότι μόνο το 20% όλων αυτών των πλαστικών προϊόντων ανακυκλώνεται στην Τουρκία.
Η περιορισμένη ανακύκλωση στο σημείο προέλευσης των απορριμμάτων έχει δημιουργήσει μια υπόγεια βιομηχανία εργαζομένων στο δρόμο, που συλλέγουν ανακυκλώσιμα απορρίμματα.

Ο Ρίτσαρντ Καραμάν, πρόεδρος της Ένωσης Συλλεκτών Απορριμμάτων των Οδών, δήλωσε στο «Al-Monitor» ότι οι εισαγωγές πλαστικών αποβλήτων είναι μια μη ελεγχόμενη επιχείρηση μέσω της οποίας εισέρχονται σημαντικές ποσότητες επικίνδυνων αποβλήτων στην Τουρκία.

Έδειξε μάλιστα στο «Al-Monitor» τιμολόγιο μεταξύ βρετανικής και τουρκικής εταιρείας, όπου 115 τόνοι πλαστικών απορριμμάτων στάλθηκαν στην Τουρκία χωρίς κόστος. Ο ίδιος είπε: «Δεν πρέπει να ανακυκλωθούν μόνο τα καθαρά πλαστικά απόβλητα, πολλά από αυτά μπορεί να περιέχουν επικίνδυνα υλικά που δεν μπορούν να απορρίψουν ή να διαχωρίσουν οι επιχειρήσεις στις χώρες τους, όπως τα παράσιτα, τα νοσοκομειακά απόβλητα, τα επιβλαβή φάρμακα, το πετρέλαιο κίνησης και όλα τα άλλα επικίνδυνα απόβλητα που χρειάζεται να διαχωριστούν επαγγελματικά».

Το επίμαχο ζήτημα τόσο για τον Karaman, όσο και για τον Eroglu είναι ότι οι κανονισμοί και η εποπτεία για το είδος των εισαγομένων αποβλήτων είναι υπερβολικά χαλαροί και αναποτελεσματικοί. Ο Μπαράν Μποζόγλου, πρόεδρος του Επιμελητηρίου Μηχανικών Περιβάλλοντος δήλωσε: «κάναμε ερωτήσεις σχετικά με την ευθύνη και την επίβλεψη τόσο του υπουργείου Περιβάλλοντος και Πολεοδομικού Σχεδιασμού, όσο και του υπουργείου Τελωνείων και Εμπορίου. Ποιος πρέπει να παρέχει εποπτεία για αυτές τις εισαγωγές; Κανένα από τα υπουργεία δεν έδωσε σαφείς απαντήσεις».

Ο Bozoglu είπε ότι μια αισιόδοξη εκτίμηση είναι ότι το 20% έως 30% όλων των εισαγωγών πλαστικών δεν είναι ανακυκλώσιμο και πρέπει να απορριφθεί, αλλά δεν έχουν ακόμη ληφθεί συγκεκριμένα μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος.
Γιατί λοιπόν η κυβέρνηση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) των τελευταίων 17 ετών, δεν κατάφερε να δημιουργήσει ένα κατάλληλο σύστημα διαχείρισης αποβλήτων;

Πρώτον, επειδή είναι μια κερδοφόρα επιχείρηση για τους μεσάζοντες. Οι περισσότεροι εμπειρογνώμονες στον τομέα πιστεύουν ότι η τουρκική κυβέρνηση κάνει τα στραβά μάτια-με το αζημίωτο- λόγω των υψηλών κερδών. Ένας γιατρός που μίλησε στο «Al-Monitor», υπό τον όρο της ανωνυμίας, είπε ότι ένας ασθενής του που πέθανε είχε εργαστεί ως εισαγωγέας πλαστικών απορριμμάτων τα προηγούμενα τρία χρόνια.

«Ήταν νεαρός, όμως υπέφερε από οξεία μορφή καρκίνου του πνεύμονα και γνώριζε ότι οφείλεται στις δικές του προσπάθειες να θάψει επικίνδυνα απόβλητα. Μας είπε ότι μερικά από τα απόβλητα είχαν εισαχθεί κρυμμένα σε μεταχειρισμένα αυτοκίνητα που εισάγονται από το εξωτερικό». Του είχε πει: «Μπορείτε να πάρετε πολλά πράγματα δωρεάν αν συμφωνήσετε να αγοράσετε κάποια σκουπίδια και να τα πάτε με αυτά τα αυτοκίνητα-χάρισμα».
Η Τουρκία υπήρξε προορισμός και για επικίνδυνα υλικά για κάποιο χρονικό διάστημα. «Το 2007, στην καρδιά της τρίτης μεγαλύτερης πόλης της Τουρκίας, τη Σμύρνη, τα ραδιενεργά απόβλητα εισάγονταν επισήμως» λέει ο Μπόζογλου. Τα τελευταία 12 χρόνια, δεν υπήρξε λύση για τους 100.000 τόνους ραδιενεργών αποβλήτων στην περιοχή Gaziemir της Σμύρνης. Ωστόσο, καθώς το υπουργείο Υγείας δεν μοιράζεται τα δεδομένα του, το κοινό δεν γνωρίζει τίποτε για τις απειλές κατά της υγείας που μπορεί να έχουν αυτά τα απόβλητα. Αυτό φαίνεται να είναι ένας δεύτερος λόγος για τον οποίο η διαχείριση των αποβλήτων δεν λαμβάνεται σοβαρά υπόψη – επειδή δεν είναι άμεσα ορατή.

Τέλος, τα σχέδια διαχείρισης των αποβλήτων δεν είναι πολιτικά προσοδοφόρα από την άποψη των ψήφων. Τέτοια έργα, σε αντίθεση με τους δρόμους ή τις γέφυρες, δεν παράγουν εντυπωσιασμό.
Το αόρατο του πράγματος και το υψηλό επενδυτικό κόστος τα καθιστούν λιγότερο ελκυστικά όταν πρόκειται να λάβουν οποιαδήποτε κρατική δαπάνη ή επιχορήγηση. Δεδομένου ότι η τουρκική οικονομία βρίσκεται τώρα σε ύφεση, δεν είναι ρεαλιστικό να αναμένεται μια επαρκής επένδυση από την κυβέρνηση βραχυπρόθεσμα, για να λυθεί το πρόβλημα.

Τουλάχιστον, όμως, θα μπορούσε να υπάρξει απαίτηση αυστηρότερων κανονισμών και επιβολής κανόνων και ελέγχου των εισαγωγών αποβλήτων. Αυτό θα μπορούσε να συμβάλει στη μείωση της προσφοράς αποβλήτων από τη Δύση. Και εντέλει τα μη ανακυκλωμένα απόβλητα δεν πηγαίνουν ποτέ μακριά, εμφανίζονται κατά μήκος των ακτών της Μεσογείου, δίνουν μια «άλλη γεύση» στα θαλασσινά και τα λαχανικά που καταναλώνουμε και στον αέρα που αναπνέουμε όλοι.