× Στο Νησί
SOCIAL MEDIA

Οι πρώτες μετεμφυλιακές εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950

Εκλογές «με γύψο»: Γράφει ο Δημήτρης Μάντζαρης

Δημοσίευση 12/5/2023

Οι πρώτες μετεμφυλιακές εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950

Αμέσως μετά τη λήξη του Εμφυλίου, οι νικητές, με την πίεση των Αμερικανών και προκειμένου να ντύσουν με κοινονβουλευτικό μανδύα το καθεστώς που επέβαλαν,  προκήρυξαν εκλογές με απλή αναλογική στις 5 Μαρτίου 1950. Οι εκλογές αυτές απέκτησαν το χαρακτήρα «της εκλογικής επισφράγισης και νομιμοποίησης του αποτελέσματος του εμφυλίου», όπως εύστοχα επισημαίνει ο Ηλίας Νικολακόπουλος.[1] Η κυβέρνηση δεν μπορούσε και δεν ήθελε επ’ ουδενί να εξασφαλίσει στοιχειώδεις όρους ισότητας για τη διεξαγωγή του εκλογικού αγώνα, καθώς τα έκτακτα μέτρα, οι φυλακίσεις και οι εκτοπισμοί συνεχίζονταν, ενώ σε ορισμένα μέρη, μεταξύ των οποίων και η Λέσβος ήταν ακόμα σε ισχύ οι διατάξεις του Στρατιωτικού Νόμου.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

 

Στη Λέσβο στις εκλογές πήραν μέρος εννέα συνδυασμοί. Από τη Δεξιά, κύριος συνδυασμός ήταν το Λαϊκό κόμμα, ενώ ιδιαίτερη δυναμική εμφάνισε το Εθνικό Αγροτικό Κόμμα Χιτών, καθώς η Λέσβος ήταν μια από τις 20 εκλογικές περιφέρειες της χώρας στην οποία παρουσίασε ξεχωριστό συνδυασμό, με επικεφαλής τον Γεώργιο Βιτούλια. Στην υπόλοιπη χώρα συνεργάστηκε με τους Λαϊκούς.[2] Στο Κέντρο υπήρχαν τρεις διαφορετικοί συνδυασμοί: α) οι Φιλελεύθεροι, β) το κόμμα του Γεωργίου Παπανδρέου και γ) η πρωτοεμφανιζόμενη «Εθνική Προοδευτική Ένωσιν Κέντρου» (ΕΠΕΚ) του Νίκου Πλαστήρα. Τέλος, η Αριστερά εμφανίστηκε στις εκλογές με το ψηφοδέλτιο της «Δημοκρατικής Παρατάξεως», έναν συνασπισμό εαμογενών κομμάτων με βάση κυρίως το Σοσιαλιστικό Κόμμα (ΣΚ–ΕΛΔ), παράταξη που στήριξε και το εκτός νόμου ΚΚΕ. Οι εκλογές πραγματοποιήθηκαν σε ένα κλίμα έντονης πολιτικής πόλωσης, κυρίως ανάμεσα στα κόμματα του Κέντρου και της Δεξιάς. Με την ΕΠΕΚ ήταν υποψήφιοι ο παλιός Ιερολοχίτης Μιχαήλ-Μίμης Γαληνός και ο πρώην νομάρχης στη διάρκεια του Εμφυλίου, Λουκάς Δαράκης. Υποψήφιοι της «Δημοκρατικής Παρατάξεως» ήταν ο Θείελπις Λευκίας, ο διανοούμενος Ασημάκης Πανσέληνος και ο δάσκαλος Ευστράτιος Τράγος ή Τραγάκης από την Αγιάσο. Ο Θείελπις Λευκίας για να στηρίξει την Δημοκρατική Παράταξη εξέδωσε στις 11 Φεβρουαρίου του 1950 την εφημερίδα Ταχυδρόμος.

 

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

 

Στη Λέσβο, η σκιά της εαμικής παρουσίας της προηγούμενης δεκαετίας έπεφτε βαριά στη σύντομη προεκλογική περίοδο, καθώς ήταν έντονη η προσπάθεια κυρίως των κομμάτων του Κέντρου να προσελκύσουν την εαμογενή ψήφο. Ο υποψήφιος με την ΕΠΕΚ Λουκάς Δαράκης μιλώντας στο χωριό Μόρια, στις 20 Φεβρουαρίου 1950 είπε πως: «Μόνο επί ΕΑΜ ανέπνευσε αέρα ελεύθερον ο λεσβιακός λαός και κάλεσε τους πρώην ΕΑΜίτας να εκδηλωθούν και ας γαυγίζουν όσον θέλουν οι χίτες». Η Ακροδεξιά, απάντησε στην ΕΠΕΚ και προσωπικά στο Λουκά Δαράκη, κατηγορώντας τον ότι εκμεταλλεύτηκε τους διωκόμενους αριστερούς πολίτες ως δικηγόρος «όταν τους συνήντησε εις τα κρατητήρια και εις τας φυλακάς».[3]

 

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Το αποτέλεσμα των εκλογών στη Λέσβο είχε δύο εκπλήξεις. Την κατάληψη της πρώτης θέσης από τη Δημοκρατική Παράταξη με ποσοστό 25,5% και το υψηλό ποσοστό (10%) του κόμματος των Χιτών. Οι υπόλοιποι συνδυασμοί του Κέντρου και της Δεξιάς κινήθηκαν περίπου στα ποσοστά που έλαβαν σε πανελλαδική κλίμακα με μόνη διαφοροποίηση την ισχυρότερη παρουσία στη Λέσβο του κόμματος του Γεωργίου Παπανδρέου, σε σχέση με το κόμμα των Φιλελευθέρων. Το Λαϊκό κόμμα έλαβε στη Λέσβο 15%, έναντι 18,8% πανελλαδικά, η ΕΠΕΚ 19,3% έναντι 16,44% πανελλαδικά, το κόμμα του Γεωργίου Παπανδρέου 17,3% στη Λέσβο έναντι 10,67% πανελλαδικά και τέλος το κόμμα Φιλελευθέρων πήρε στη Λέσβο μόλις 7,5%, και την έκτη θέση πίσω και από το κόμμα των Χιτών, έναντι 17,24% πανελλαδικά.

 

Η δύναμη της Δημοκρατικής Παράταξης εντοπίζονταν κυρίως στην πόλη της Μυτιλήνης και στην Αγιάσο, όπου με διαφορά ήταν το πρώτο κόμμα, προσεγγίζοντας το 40% των ψήφων, στα χωριά της Γέρας Σκόπελο, Παπάδο και Μεσαγρό με ποσοστά που προσέγγιζαν το 50%, ενώ στο Μανταμάδο ήταν κυρίαρχη με ποσοστό πάνω από 70%.[4] Γενικά η Αριστερά διατήρησε τις δυνάμεις της εκεί που παραδοσιακά και πριν τον πόλεμο ήταν δυνατή και εκεί που σημειώθηκε υψηλή πολιτική αποχή στις εκλογές του 1946, χωρίς να φαίνεται πως ο Εμφύλιος είχε επιδράσει καταλυτικά στην αλλαγή των πολιτικών συσχετισμών. Η επιτυχία της Δημοκρατικής Παράταξης στις εκλογές ανησύχησε το συντηρητικό μπλοκ και ιδιαίτερα την Ακροδεξιά. Η ακροδεξιά εφημερίδα Στέμμα υποδείκνυε ως οργανωτές της εκλογικής επιτυχίας της Αριστεράς, τους επανακάμψαντες στο νησί εξόριστους δηλωσίες, γράφοντας συγκεκριμένα:

ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Έφθασεν όμως το σύνθημα και τα πράγματα μετεβλήθησαν αμέσως και οι κατοικούντες την νήσον μας Ρώσοι υπήκοοι έγιναν Σβώλοι... Ποίος έφερε το σύνθημα; ...Το έφεραν οι εκ Μακρονήσου επανελθόντες. Οι δηλωσίαι. Οι μεταμεληθέντες.[5]

 

Τα κόμματα της Δεξιάς, που στις εκλογές του 1946 συγκέντρωσαν λόγω της αποχής ένα πολύ υψηλό ποσοστό της τάξης του 52,9%, είδαν τα ποσοστά τους να περιορίζονται στο μισό, με μια αξιοσημείωτη όμως αύξηση σε ψήφους. Το κόμμα των Χιτών, ενώ πανελλαδικά συγκέντρωσε μόλις 14.256 ψήφους (0.84%), τους 3.140 από αυτούς, τους έλαβε στη Λέσβο. Το αποτέλεσμα των Χιτών στη Λέσβο ήταν το καλύτερο σε ολόκληρη τη Χώρα. Μάλιστα σε ορισμένα χωριά με ιδιαίτερο συμβολισμό, όπως το Κάτω Τρίτος, όπου έγινε η πρώτη συμπλοκή του Εμφυλίου, στην οποία σκοτώθηκαν εθνικόφρονες πολίτες, το κόμμα των Χιτών αναδείχθηκε πρώτη δύναμη με ποσοστό 35%.

 

Αποτελέσματα εκλογών 5ης Μαρτίου 1950

ΕΓΚΥΡΑ

Δεξιά/

Ακροδεξιά

%

ΕΠΕΚ

%

Παπανδρέου/

Κ.Φ.

%

Δ.Π.

%

Νομός

Λέσβου

40,997

13,590

33.15

7,648

18.66

10,810

26.37

8,949

21.83

Λήμνος

5,048

1,590

31.50

1,188

23.53

1,538

30.47

732

14.50

Στρατιωτικοί

4,786

2,580

53.91

445

9.30

1,515

31.65

246

5.14

Νησί Λέσβου

31,163

9,420

30.23

6,015

19.30

7,757

24.89

7,971

25.58

 

 

Μια πιθανή ερμηνεία για τη ξεχωριστή παρουσία στις εκλογές και την υψηλή εκλογική καταγραφή του κόμματος των Χιτών στη Λέσβο, μπορεί να είναι ενδεχομένως, η υποστήριξη που παρείχαν ένα χρόνο πριν, κάποια επιφανή τοπικά στελέχη του Λαϊκού κόμματος στα καταδικασμένα σε θάνατο ηγετικά στελέχη του ΕΑΜ Λέσβου, όπως στον Απόστολο και Δημητρό Αποστόλου και στο Βαγγέλη Γιοσμά. Το θέμα αυτό πυροδότησε μια έντονη διαμάχη ανάμεσα στους Χίτες και το Λαϊκό κόμμα λίγο μετά το τέλος του Εμφυλίου στη Λέσβο. Η παρουσία της Ακροδεξιάς σε αυτές τις εκλογές στη Λέσβο δεν είχε συνέχεια σε επόμενες εκλογικές αναμετρήσεις, καθώς βασικά της στελέχη, όπως ο Γεώργιος Βιτούλιας, ενσωματώθηκαν στην πορεία στα κόμματα της Δεξιάς. Έτσι ο Βιτούλιας εκλεγόταν συνεχώς βουλευτής Λέσβου σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις από το 1951 ως το 1964, με τα ψηφοδέλτια του «Ελληνικού Συναγερμού» αρχικά και της «Εθνικής Ριζοσπαστικής Ενώσεως» (ΕΡΕ) στη συνέχεια.

 

Μετά τις εκλογές σχηματίστηκαν διαδοχικά συμμαχικές κυβερνήσεις με πρωθυπουργό, αρχικά τον Νίκο Πλαστήρα και στη συνέχεια, τον Αύγουστο του 1950, τον Σοφοκλή Βενιζέλο, ο οποίος και τροποποίησε το εκλογικό σύστημα, μετατρέποντάς το σε ενισχυμένη αναλογική προκηρύσσοντας νέες εκλογές για τις 9 Σεπτεμβρίου του 1951.



[1] Περισσότερα για τις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950. Ηλίας Νικολακόπουλος, Κόμματα και βουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα 1946-1964. Η εκλογική γεωγραφία των πολιτικών δυνάμεων, Β’ έκδοση  ΕΚΚΕ, Αθήνα 1988, σ. 156.

[2] Περισσότερα για τις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950 στη Λέσβο, Παπαπαναγιώτου Γεώργιος, «Πολιτικά της Λέσβου 1915-1936», π. Αιολικά Χρονικά, τ. ΣΤ΄ (2004), σ. 44-78

[3] «Ο Δαράκης το παράκανε κι ας το ξέρει», Στέμμα, 22 Φεβρουαρίου 1950.

[4] Λαϊκή, 6 Μαρτίου 1950.

[5] Στέμμα, 10 Μαρτίου 1950.

ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΑΣ
Tο stonisi.gr δημοσιεύει κάθε σχόλιο. Θεωρούμε ότι ο καθένας έχει το δικαίωμα να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι υιοθετούμε τις απόψεις αυτές καθώς εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή. Τα συκοφαντικά ή υβριστικά σχόλια θα διαγράφονται χωρίς προειδοποίηση.

ΣΤΗΝ ΙΔΙΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ
ΜΕΤΑΞΥ ΜΑΣ

Βιομηχανική κληρονομιά, από την Ξάνθη… στη Μυτιλήνη;

Μιλήσαμε με τη βιομηχανική αρχαιολόγο, Μαρία Πετρά, υπεύθυνη της εταιρείας Παστάλι που συνεργάζεται με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου
ΜΕ ΥΠΟΓΡΑΦΗ

Τι γνωρίζουμε σήμερα για τον αυτισμό

Γράφει η ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΖΗΣΗ, Καθηγήτρια Ψυχολογίας, Τμήμα Κοινωνιολογίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
ΑΧΙΝΟΣ

Πάτησε τον Αχινό, 25/4/2024

Το καυστικό σχόλιο της ημέρας
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕΤΑΞΥ ΜΑΣ

Ένα μυθιστόρημα «αληθινό» για την πολιτική και τη Δικαιοσύνη

Με αφορμή την παρουσίαση βιβλίου του Δημήτρη Χατζηχαραλάμπους το Σάββατο στα Κεντρικά Λύκεια Μυτιλήνης, μιλήσαμε με τον συγγραφέα
ΑΝΘΗ ΠΑΖΙΑΝΟΥ
ΜΕ ΥΠΟΓΡΑΦΗ

Αποβολή, διαπόμπευση, λοβοτομή

Γράφει ο ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ, δημοσιογράφος
ΜΕ ΥΠΟΓΡΑΦΗ

ΒΑΣΤΡΙΑ: Στην καρδιά του Δάσους…

Ένα «μεγαλείο» ανευθυνότητας –Γράφει ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΚΟΜΝΗΝΑΚΑΣ*
ΜΕ ΥΠΟΓΡΑΦΗ

Κοινωνικές Συμμαχίες

Γράφει ο ΜΑΝΩΛΗΣ ΚΑΡΛΑΣ, γιατρός
ΑΧΙΝΟΣ

Πάτησε τον Αχινό, 22/4/2024

Το καυστικό σχόλιο της ημέρας
ΜΕ ΥΠΟΓΡΑΦΗ

Κορίτσι έξι χρόνων μόνο χωρίς γονείς, έξω από την Ασφάλεια

Οι πρώτες μέρες της χούντας στη Μυτιλήνη μέσα από τις αναμνήσεις - Γράφει η ΝΟΡΑ ΡΑΛΛΗ*
ΜΕ ΥΠΟΓΡΑΦΗ

Όψιμοι θιασώτες

Γράφει ο ΣΤΡΑΤΟΣ ΜΑΡΙΝΑΤΟΣ, δικηγόρος, στέλεχος της Νέας Αριστεράς Λέσβου
ΜΕ ΥΠΟΓΡΑΦΗ

Ποιος θα είναι ο «τυχερός»….

Γράφει ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΚΟΜΝΗΝΑΚΑΣ* για τα εγκαίνια του δρόμου Καλλονής-Σιγρίου