Μία αναγωγή στο σκάκι ή τη μυθολογία είναι ενίοτε μαλλιοτραβηγμένη, ωστόσο ο Τούρκος πολιτικός αναλυτής Τσενγκίζ Τσαντάρ κατάφερε να χαρίσει στον Τούρκο Πρόεδρο μία μετρημένη στον πόντο αλληγορία, που συνδυάζει και τα δύο γράφοντας για τον ρωσικό δούρειο ίππο στην καρδιά του Βορειοατλαντικού Συμφώνου.

Θέλοντας, μάλιστα, να στηρίξει τον χαρακτηρισμό του, έγραψε στο «Al Monitor» για τη σκακιστική θυσία (gambit) της Λιβύης στον βωμό της εξυπηρέτησης των συμφερόντων της Μόσχας.

Την αφορμή σε αυτή τη σκακιστική ματιά έδωσε το αυθαίρετο μνημόνιο συνεργασίας (MoU) που υπεγράφη στις 27 Νοεμβρίου στην Κωνσταντινούπολη.

Άλλωστε το γκαμπί χρησιμοποιήθηκε, κατά κόρον, διεθνώς, με αναγωγή στους Κούρδους και στις τρεις στρατιωτικές επιχειρήσεις της Άγκυρας με τις ευφημιστικές ονομασίες του Ερντογάν.

«Τριπολίτις»

Και αν σε ορισμένους αυτά ακούγονται χιλιοειπωμένα, εντούτοις ελάχιστοι γνωρίζουν τον συμβολισμό της Τρίπολης της Λιβύης για την Τουρκία, καθώς αποτελούσε επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (από το 1551 έως το 1864) με την ονομασία «Τριπολίτις».

Αυτή η Τριπολίτιδα (Τριπολιτάνια για όσους εμπιστεύονται μόνο Μπριτάνικα) ήταν η τελευταία εναπομείνασα οθωμανική επαρχία στην αφρικανική ήπειρο, στην οποία εστάλη το 1908 ο Μουσταφά Κεμάλ κι αργότερα Ατατούρκ (ως πατέρας των Τούρκων) για να οργανώσει την ένοπλη αντίστασή τους στους Ιταλούς αποικιοκράτες εισβολείς. Το 1911 ο μετέπειτα ιδρυτής της Τουρκικής Δημοκρατίας, υπηρέτησε ως εθελοντής κατώτερος αξιωματικός στο ανατολικό τμήμα της χώρας, στην Κυρηναϊκή επαρχία.

Η Λιβύη υπήρξε «σταθμός» για τους ηγέτες της εκκολαπτόμενης τότε κοσμικής Δημοκρατίας της Τουρκίας, η οποία αντικατέστησε την Οθωμανική Αυτοκρατορία, τη δεκαετία του 1920.

Ο Αχμέτ Νταβούτογλου είχε τονίσει, πολλές φορές, τη γεωπολιτική σημασία της και, σε περισσότερες από μία περιπτώσεις, είχε πει ότι η απόσταση μεταξύ της Λιβύης και της νοτιοδυτικής επαρχίας της Αττάλεια είναι μικρότερη από την απόσταση που τη χωρίζει από την Κωνσταντινούπολη. Ο ίδιος και ως υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας έπαιξε αυτό το «χαρτί» των ειδικών σχέσεων της Τρίπολης με την Άγκυρα για να θεμελιώσει την επιρροή της χώρας του στις χώρες του Μαγκρέμπ, την ώρα που η ενεργειακή προσοχή της Δύσης ήταν στραμμένη προς την Ανατολή, δηλαδή προς τη Συρία και την Κύπρο.

Το μνημόνιο Ερντογάν - Σαράτζ

Με αυτό το ιστορικό υπόβαθρο, μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης, η Άγκυρα θεωρεί ότι ουδέν μεμπτό, υφίσταται στο μνημόνιο Ερντογάν - Σαράτζ.

Και για τον Τσαντάρ, λοιπόν, μοιάζει «παιχνιδάκι» η χάραξη αυθαίρετων συνόρων και αποκλειστικών οικονομικών ζωνών ή ζωνών ασφαλείας σε περιοχές όπου άλλοτε απλωνόταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Όμως, επισημαίνει ότι ο Σαράτζ δεν έχει καμία σχέση με την ιστορική μνήμη που συνδέει τη Λιβύη με την Τουρκία. Κινείται, απλώς, γύρω από το τουρκικό λόμπι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, σε αντίθετη τροχιά από τον αντίπαλό του Χαφτάρ, που έχει την υποστήριξη του λιβυκού Κοινοβουλίου στο Τομπρούκ κι ενισχύεται από τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Ιορδανία και την Αίγυπτο (κοντολογίς τις ΗΠΑ).

Οι συχνές αναφορές της Τουρκίας στον Σαράτζ, ως επικεφαλής της «διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης» της Λιβύης, είναι, επίσης, «μερικώς αληθινές», γράφει ο Τσαντάρ.

Η κυβέρνηση συστάθηκε με βάση τους όρους της πολιτικής συμφωνίας, η οποία υπογράφτηκε τον Δεκέμβριο του 2015, ως το αποτέλεσμα μιας πρωτοβουλίας υπό την ηγεσία του ΟΗΕ.

Το Συμβούλιο Ασφαλείας την ενέκρινε και αναγνώρισε τότε την κυβέρνηση (GNA) του Σαράτζ, ως τη μοναδική νόμιμη εκτελεστική εξουσία στη χώρα για να περισώσει τη «χαμένη τιμή» του κράτους της Λιβύης μετά την ανατροπή του Καντάφι το 2011.

Ο Ερντογάν, εκμεταλλευόμενος αυτή τη συγκυρία με τη γνωστή μέθοδο του αιφνιδιασμού, ενισχυμένη με την ορμή του fait accompli, έφερε εσπευσμένα στην τουρκική Βουλή την πρόταση για αποστολή στρατευμάτων για τη στήριξη της Τρίπολης, απέναντι στις δυνάμεις του ισχυρού άνδρα της ανατολικής Λιβύης Χαλίφα Χαφτάρ.

«Θα στηρίξουμε με όλα τα μέσα την κυβέρνηση της Τρίπολης, που αντιστέκεται σε έναν πραξικοπηματία στρατάρχη που υποστηρίζεται από αραβικές και ευρωπαϊκές χώρες» είπε αναφερόμενος στον Χαφτάρ, με τον ίδιο τρόπο που αντιμετωπίζει τον εκλεγμένο Πρόεδρο της Αιγύπτου και πρώην στρατάρχη Σίσι.

Κι αυτό επειδή γνωρίζει ότι τα μόνιμα μέλη του Σ.Α. του ΟΗΕ κλίνουν προς την κατεύθυνση του Λίβυου στρατηγού.

Ο Χαφτάρ μιλάει άπταιστα ρωσικά και σπούδασε σε σοβιετικά στρατιωτικά σχολεία, ενώ και οι ΗΠΑ τον έχουν... προσέξει ιδιαιτέρως. Την κατάλληλη στιγμή έγινε ο πιο αδύναμος κρίκος της αλυσίδας των αξιωματικών που στήριζαν τον Καντάφι. Διαθέτει, ήδη, αμερικανική υπηκοότητα κι έχει συνεργαστεί με τη CIA, ενώ η οικογένειά του διαμένει στη Βιρτζίνια.

Η θυσία της Λιβύης

Με αυτά τα δεδομένα ο Τσαντάρ εκτιμά ότι το μνημόνιο του Ερντογάν είναι ανίσχυρο, αλλά επικίνδυνο, καθώς μπορεί να κλιμακώσει τις συγκρούσεις στη Λιβύη.

Γι’ αυτό και έκανε την αναγωγή στη σκακιστική θυσία της Λιβύης -δηλαδή τον θάνατο είτε ενός είτε πολλών στρατιωτών (πιόνια), ακόμα κι ενός ελαφρού κομματιού (αξιωματικός - ίππος) ή ίσως και ισχυρού (πύργος - βασίλισσα) με σκοπό το ματ ή, έστω, ένα κερδισμένο φινάλε, που αναγκάζει τον αντίπαλο να δεχτεί την ήττα του.

Κι εδώ μπαίνει στη σκακιέρα ο ρωσικός δούρειος ίππος, αν δεχτούμε ότι κάθεται στη μία από τις δύο πλευρές η Ρωσία με αντίπαλο τη Δύση, ακόμα και σε αγώνα σιμουλτανέ, με υποθετικούς παίκτες τις χώρες που κρατούν τις μόνιμες θέσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Διόλου τυχαίο που από την Μαλαισία ο Ερντογάν ζήτησε «μόνιμη καρέκλα» για να ακουστεί η φωνή του Ισλάμ. Θεωρεί, ήδη, με τον αέρα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στη Μέση Ανατολή και συνεχών συμφωνιών του με το Ιράν και τον Πούτιν, ότι συνδυάζει αυτό που στο σκάκι ονομάζεται «πλεονεκτική θέση», η οποία δίνει «υπεραξία» σε οποιοδήποτε κομμάτι -από πιόνι μέχρι βασιλιά.

Αυτό, όμως, θα κριθεί, όπως γράφει ο Τούρκος στρατιωτικός αναλυτής Μετίν Γκουρτσάν, από τα ερείσματα που διαθέτει το καθεστώς Ερντογάν στον στρατό μετά το πραξικόπημα του Ιουλίου και τις εκτεταμένες εκκαθαρίσεις που ακολούθησαν.

Η βοήθεια που ζήτησε ο Σαράτζ όπως μεταφέρθηκε στην Τουρκική Εθνοσυνέλευση, αφορά 150 με 200 μη μάχιμους στρατιώτες για τη μεταφορά υλικού και εκπαίδευση των δυνάμεων που μάχονται τον Χαφτάρ, μαζί με μονάδες στήριξης από αέρος και θαλάσσης, για την προστασία της Τρίπολης.

Αυτή τη βαριάντα, ή αλλιώς συνδυασμό, θα μετρήσει η Μόσχα για να δει πώς θα προχωρήσει στην επόμενη γεωπολιτική της κίνηση.

Η θέση της Ρωσίας

Το Κρεμλίνο, σε αυτή την παρτίδα, θεωρεί ότι έχει το πάνω χέρι, επειδή μπόρεσε να τιθασεύσει την επεκτατική όρεξη του Ερντογάν στη Μέση Ανατολή ενισχύοντας αφενός τον Άσαντ στη Συρία και υπογράφοντας τον περασμένο Οκτώβριο συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στην περιοχή της κουρδικής Ροζάβα, όπου ο Τούρκος Πρόεδρος εφόρμησε πείθοντας αφενός τη Δύση ότι θα κρατήσει μακριά τον πόλεμο και την προσφυγιά κι αφετέρου τους υπόλοιπους «παίκτες» ότι δημιουργεί μια νέα οικονομική αγορά πάνω στον νέο Δρόμο του Μεταξιού, ιδανική για να χτιστούν οικοδομικά συγκροτήματα, διυλιστήρια και βαριές βιομηχανίες όταν τελειώσει ο πόλεμος στη Συρία.

Κάθε συνάντηση, λοιπόν, του Βλαδίμηρου με τον Ταγίπ θεωρείται καθοριστική και ικανή να δείξει την εργαλειοποίηση του Ερντογάν από τον Πούτιν, που αποσκοπεί στην ανάδειξη της Ρωσίας σε «μετρ στρατηγικής» τόσο στη σκακιέρα της Μέσης Ανατολής όσο και στο ενεργειακό πεδίο της Μεσογείου.