Ένα σύντομο αφιέρωμα στον εκπαιδευτικό, αφηγητή παραμυθιών και ερευνητή-συγγραφέα Δημήτρη Β. Προύσαλη, σας ετοίμασα, που θα μας ταξιδέψει σε τόπους και χρόνους άλλους! Είχα την τύχη να παρακολουθήσω αφήγησή του σχετικά πρόσφατα σε ένα υπέροχο φεστιβάλ παραμυθιού, στην Λεμεσό, της Κύπρου! Μιλήσαμε για τα βιβλία του, έχει γράψει κάπου 27, δεν τα έχω διαβάσει όλα! Προμηθεύτηκα τούτα, τα παρακάτω, που ενδεικτικά σας αναφέρω, τα διάβασα και σας τα γνωρίζω!

Ως ερευνητής και συγγραφέας συνηθίζει να παραχωρεί τα συγγραφικά του δικαιώματα για καλούς σκοπούς.Ξεκινώ από το βιβλίο του, Παραμύθια λαϊκά απ’ τα χώματα της Μάνας Μικρασίας, Του ξεριζωμού και της μνήμης 1922-2022. Αν το είχα διαβάσει προ ετών, όταν η δική μου παράσταση αφήγησης παραμυθιών είχε θέμα ‘’Τα Μικρασιάτικα Παραμύθια’’, πολύ πιθανό θεωρώ να περιελάμβανε κάποιο ή κάποια από τούτο το βιβλίο του! Ένα βιβλίο που περιλαμβάνει πέρα από τον πρόλογο, 67 ιστορίες, ποικίλες, χωρισμένες σε ομάδες παραμυθιών, ‘’Μύθοι ζώων’’, ‘’Μαγικά παραμύθια’’, ‘’Θρησκευτικά παραμύθια’’, ‘’Ρεαλιστικά παραμύθια-Νουβέλες’’, ‘’Παραμύθια για το ξεγέλασμα των ανόητων δράκων, γιγάντων, διαβόλων’’, ‘’Ευτράπελα-Ανεκδοτολογικά παραμύθια’’, ‘’Κλιμακωτά- Τυπολογικά παραμύθια’’. Αυτό το βιβλίο, αυτή τη συλλογή παραμυθιών, έχει κανείς πολλούς λόγους να την διαβάσει. Ιδιαίτερα αν είναι προσφυγικής καταγωγής! Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις εύμαρος.

Περιγραφή: Εκατό χρόνια από την εθνική τραγωδία του 1922 και τον τραυματικό ξεριζωμό του ελληνικού στοιχείου από τα χώματα της μικρασιατικής γης, τα λαϊκά παραμύθια αποτέλεσαν διαχρονικά αποκούμπι κι εφαλτήριο για καινούργια ξεκινήματα, για νέες αναστάσεις προς το φως, αναγκαίων, ικανών και ζωτικών επανεκκινήσεων μέσα από τα σκοτάδια της καταστροφής και του πούμορφου θανάτου, κυριολεκτικού και συμβολικού σε νέα χώματα άγνωστα και πολλές φορές αφιλόξενα.

Όταν κάποιος αναγκάζεται να γίνει πρόσφυγας, το μόνο που μπορεί να κουβαλήσει,
πέρα από την αγωνία για επιβίωση, είναι η ελπίδα πως θα σηκωθεί κάποτε ξανά
όρθιος. Τα τραγούδια που έχει σιγομουρμουρίσει, τα παραμύθια που έχει ακούσει και
ίσως μοιραστεί, οι χοροί που έχει νιώσει σωματικά, οι γεύσεις που τον έχουν
στυλώσει, είναι κατακτημένα μπολιάσματα της μνήμης που κανένας παράγοντας δεν
μπορεί να απειλήσει μήτε να στερήσει, από όσους ακουμπούν πάνω τους σε ώρες
δυσκολίας αλλά και ανάμνησης αισθαντικής. Είναι τότε που το χτες επιμένει να
σιγοψιθυρίζει, για να μην ξεχαστούν τα όσα βιώθηκαν σε κοινό χώρο και χρόνο,
καθιστώντας την αφηγηματική σύμβαση της συνάντησης ένα μοναδικό διαβατήριο
βιωμένης εμπειρίας, που ξεκλειδώνει όλους τους καιρούς και μπορεί να ανασαίνει
από την αρχή σε νέους τόπους, διαμορφώνοντας όρους και συνθήκες συνέχειας,
δύναμης και απαντοχής.

Η παρούσα συλλογή περιλαμβάνει 60 τέτοιες σταχυολογημένες ιστορίες και 7
πρόσφατες καταγραφές μέσα στο 2022 ως προφορική συμβολή, ένα προσφάι του
μικρασιατικού πολιτισμού.

Από τις εκδόσεις εύμαρος, κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία του, Παραμύθια λαϊκά ενάντια σε δύσκολους καιρούς. ‘’Με τριάντα οκτώ παραμύθια των λαών για να συλλογάσαι, για να ελπίζεις, για να πράττεις’’.

Περιγραφή: Όταν ακούγονται παραμύθια λαϊκά, ο λόγος των ανθρώπων του κόσμου ανοίγει δρόμους μέσα στα σκοτάδια. Ιστορίες περασμένες απ’ του χρόνου το δοκίμι, υποθέσεις μπολιασμένες απ’ τη σοφία και την ανάσα των πολλών, έρχονται ως φωνές απ’ το άχρονο και μαγιά του άτοπου να μιλήσουν για το σήμερα που στριμώχνεται ανήσυχο μα πάντα λοξοκοιτάει στο φως. Σε εποχές σκοτεινών περιόδων μοιράζουν απλόχερα την αισιοδοξία και ενδυναμώνουν την ενέργειά μας σε μια λογική μεταστροφής της διάθεσής μας έτσι ώστε να μπορέσουμε τελικά να μπολιάσουμε θετικά την καθημερινότητά μας. Μας υποδεικνύουν λύσεις και δημιουργούν άδηλα διαδικασίες αναστοχασμού και αποκρυστάλλωσης της συλλογικής εμπειρίας του κόσμου. Χωρίς να μας αποκοιμίζουν, μας καθησυχάζουν αφού στο τέλος όλα θα πάνε καλά και μοιράζουν απλόχερα την ελπίδα.
Τι στάση θα κρατήσουν δυο ποντικοί που παγιδεύονται σε ένα πηγάδι; Ποιο μήνυμα κρύβει ένα λουκούμι με φιστίκι ενός ξεπεσμένου βεζίρη; Ποια φράση γραμμένη σε δαχτυλίδι κρατά τον άνθρωπο σε ισορροπία; Είναι πάντα κακό ένα κακό σαν φανερώνεται; Τι μπορεί να κρύβει ένα όνειρο; Σε ποιον ανήκει το νερό; Ποια είναι η κυρά Μιζέρια και η ιστορία της;
Οι δικαστές και οι νόμοι υπηρετούνε άραγε το δίκιο; Πού βρίσκονται κρυμμένα τα πιο όμορφα τοπία του κόσμου; Ένα σπίτι που καίγεται φέρνει μονάχα την καταστροφή; Τι γεύση έχει μια σούπα φτιαγμένη από πέτρες; Μπορεί ο άνθρωπος να μετακινήσει βουνά; Ποια είναι η ιστορία της Ανάγκης;

Από την ίδια σειρά κυκλοφορεί το βιβλίο του Παραμύθια λαϊκά για να σώσουμε το Μεγάλο μας Σπίτι. ‘’Ιστορίες οικολογικής ευαισθητοποίησης’’. Λαϊκά παραμύθια και μυθολογικές ιστορίες στα σταυροδρόμια του συλλογικού φανταστικού, όπου η πνευματικότητα του θαυμαστού συναντά την πραγματικότητα της επαγρύπνησης.
Περιγραφή: Λαϊκά παραμύθια και μυθολογικές ιστορίες του μακρινού χτες που προσεγγίζουν με ματιά αποκαλυπτική τα σύγχρονα περιβαλλοντικά προβλήματα του σήμερα. Αντιλήψεις και αντανακλάσεις της σχέσης του ανθρώπου με τον γύρω του κόσμο, σε μια συλλογή ανώνυμων αφηγημάτων, όπου συγκεντρώνονται προφορικές παραδόσεις από τις τέσσερεις ηπείρους και τις γωνιές της Γης, από τότε που ο άνθρωπος λειτουργούσε συμβιωτικά μέσα στη μικρότητά του με το περιβάλλον που τον φιλοξενούσε, και όχι ανταγωνιστικά ή με διάθεση κυριαρχική και εκμεταλλευτική.
Ιστορίες παλιές που μιλούν για την αειφορία, την προστασία της άγριας ζωής, τη διαχείριση των φυσικών πόρων, το σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον, την απόκτηση συνείδησης για την προστασία της φύσης, τις σχέσεις αλληλεξάρτησης και ισορροπίας των οικοσυστημάτων, την ευθύνη που κουβαλά ο ανθρώπινος παράγοντας, τη μητέρα Γη ως ολότητα, τη συγγένεια όλων των έμβιων όντων.
Προσωποποιήσεις και συμβολισμοί, ταυτίσεις και παραλληλισμοί, προβληματισμοί και μηνύματα μεστά από ποιητική διάθεση, αναστοχαστική κατεύθυνση, φιλοσοφική διεργασία, συναντιούνται, σμιλεύονται μυθοπλαστικά και διαχέονται διαχρονικά με όχημα το λόγο, για να υπενθυμίσουν εκείνο που δεν πρέπει να χαθεί, και αυτά που οφείλει ο άνθρωπος για να κρατά σε ισορροπία τα μέσα του, με όσα τον καθορίζουν από τα έξω…
Δώδεκα κεφάλαια, 65 ιστορίες, 65 ενδιαφέρουσες διαδρομές στα σταυροδρόμια του συλλογικού φαντασιακού, εκεί που η πνευματικότητα του θαυμαστού συναντά την πραγματικότητα της επαγρύπνησης…

Πριν γίνουν πρόσφυγες τα παραμύθια, Δυτική Μικρά Ασία, Καππαδοκία, Πόντος. Λόγιες και επιστημονικές καταγραφές 1850-1921. Ογδόντα μια ιστορίες, από αυτές που σαν απόγονος Μικρασιατών με ενδιέφερε πολύ να διαβάσω! Προφανώς και πολύς άλλος κόσμος! Το πιο πρόσφατο και εμπλουτισμένο βιβλίο του, με τον ευφάνταστο τούτο τίτλο. Από τις εκδόσεις Αρμός. Με ‘’Μύθους ζώων της Μικράς Ασίας’’, ‘’Μικρασιάτικα μαγικά παραμύθια’’, ‘’Μικρασιατικά θρησκευτικά παραμύθια’’, ‘’Ρεαλιστικά παραμύθια-νουβέλες της Μικράς Ασίας’’, ‘’Μικρασιάτικα παραμύθια για το ξεγέλασμα των δράκων, διαβόλων, γιγάντων’’, ‘’Ευτράπελα παραμύθια της Μικράς Ασίας’’, ‘’Κλιμακωτά-τυπολογικά παραμύθια της Μικράς Ασίας’’. Όποιοι αγαπάμε τα παραδοσιακά παραμύθια αξίζει να έχουμε αυτά τα βιβλία στην βιβλιοθήκη μας. Σε κάθε ένα από αυτά ανακαλύπτει ο αναγνώστης διαφορετικά ενδιαφέροντα κείμενα.

Περιγραφή: Ογδόντα μία ιστορίες του συλλογικού φαντασιακού απαγκιάζουν σε τούτη τη συλλογή μνήμης. Είναι γεννημένες σε χώματα μικρασιατικά και ειπωμένες στον τόπο τους στην περίοδο 1850-1921, πριν γίνουν πρόσφυγες τα παραμύθια, όταν ακόμα ακούγονταν στα ανταμώματα των μακρινών μας αδερφών, γνωστών και αγνώστων συγγενών με την κοινή μοίρα κι ανάσα.

Παραμύθια λαϊκά ταξιδεμένα από τους παραμυθάδες και τις αφηγήτριες, αλλά και πληροφορητές από τη Δυτική Μικρά Ασία των παραλίων, την ευρύτερη ηπειρωτική ενδοχώρα της Καππαδοκίας και του ακριτικού Πόντου, ένα προσφάι πολιτισμού, κατά τα εννιά δέκατά τους, άγνωστα, σπάνια, δυσεύρετα και αδημοσίευτα μέχρι σήμερα στη νεοελληνική γλώσσα και στο παραμυθόφιλο κοινό. Ξετυλίγοντας τη μυθοπλαστική προφορική παράδοση από γενιά σε γενιά, μας αποκαλύπτουν έναν καλά κρυμμένο κόσμο στα φανερά, ένα ψηφιδωτό αντιλήψεων, ηθοεθιμικών αρχών και πρακτικών, πολιτισμικών επιρροών και συνηθειών αλλά και αποτυπώσεις εθνικής ταυτότητας και συνέχειας. Αποτελούν μιαν ιδιότυπη σκυταλοδρομία προφορικότητας των Μικρασιατών Ελλήνων, μέσα από την ανθρώπινη ανάσα του μαγικού και πολλαπλά δυνητικού παραμυθιακού λόγου, που μπορεί να δημιουργεί και να ελπίζει μέσα στο άθωρο...
Μια σημαντική παραμυθολογική παρακαταθήκη, συμβολή στο ορόσημο των εκατό χρόνων απ' τον τραυματικό ζεριζωμό μέρους του Ελληνισμού από τις πατρογονικές του εστίες στην απέναντι πλευρά του Αιγαίου. (Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου).

Από τις ίδιες εκδόσεις κυκλοφορούν τα βιβλία του Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος, και Ο γαϊδουράκος των Χριστουγέννων.

Σύντομο βιογραφικό: Γεννήθηκε στην Ολλανδία. Πραγματοποίησε σπουδές στα παιδαγωγικά, στη Βιβλιοθηκονομία, στην Ειδική Αγωγή και μεταπτυχιακές σπουδές στη Λαογραφία ενώ είναι υποψήφιος Δρ του ΕΚΠΑ. Από το 1988 εργάζεται ως δάσκαλος στη δημόσια εκπαίδευση. Ασχολείται με τη μελέτη, ανάλυση, συλλογή και καταγραφή του λαϊκού παραμυθιού από το 1999. Από το 2003 αφηγείται ιστορίες που αγαπά και ξεχωρίζει από την ανώνυμη προφορική λογοτεχνία, της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς των λαών του κόσμου. Οι πρωτοβουλίες που παίρνει κινούνται πάντα στην ανάδειξη της σημαντικότητας της προφορικής αφήγησης (storytelling) και των λαϊκών παραμυθιών και των μύθων στην κοινωνία, στην εκπαίδευση, στον πολιτισμό.

*Η Αθανασία Δαφιώτη είναι Δημοσιογράφος-Θεατρολόγος-Συγγραφέας