Οσο και αν, σε αυτή τη φάση, αυτό που μας απασχολεί κυρίως, είναι το πως θα θωρακιστούμε απέναντι στην πανδημία του κορονοιού που είναι σε εξέλιξη, είναι σίγουρο ότι μας απασχολεί (και όσο θα περνούν οι μέρες θα μας απασχολεί ακόμα περισσότερο), η «επόμενη μέρα».

Επιπλέον, ολοι και όλες αντιλαμβανόμαστε ότι, ο επόμενος μεγάλος κίνδυνος, είναι η μετεξέλιξη της υγειονομικής κρίσης σε «κρίση απασχόλησης». Μια κρίση απασχόλησης που το βασικό της χαρακτηριστικόθα είναι ότι, σε σύγκριση με την τελευταία οικονομική κρίση, αυτή τη φορά θα εκκινεί από πολύ υψηλά.
Πράγματι. Αν η ανεργία στα νησιά μας, το 2010, ξεκίνησε από περίπου 2.500 – 3.000 καταγεγραμμένους στον ΟΑΕΔ ανέργους και ξεπέρασε, στην κορυφή της, το 2014, τις 15.000, τώρα και με βάση τα διαθέσιμα από τον ΟΑΕΔ στοιχεία (Φλεβάρης του 2020) θα ξεκινήσει από έναν αριθμό που ξεπερνά τις 17.000.

Μόνο στο διάστημα Σεπτέμβρης του 2019 – Φλεβάρης 2020, πριν δηλαδή την εμφάνιση της πανδημίας, προστέθηκαν στους καταλόγους, πάνω από 6.000 νέοι άνεργοι.

Δεν θέλουμε να φανταστούμε, τι θα συμβεί στα νησιά μας, εάν επιβεβαιωθούν τελικά τα χειρότερα σενάρια (ήδη ο ΟΟΣΑ μιλάει για μείωση του ΑΕΠ στην Ελλάδα που μπορεί να φτάσει ακόμα και το 35%), μπορούμε όμως να συμφωνήσουμε ότι σε κάθε περίπτωση, ο σχεδιασμός ενός προγράμματος για την άμεση ανάσχεση των συνεπειών αυτής της κρίσης και στήριξη και επέκταση της απασχόλησης σε ένα νησί που ακόμα δεν έχει συνέλθει από την προηγούμενη είναι κάτι παραπάνω από αναγκαίο.

Το κράτος, ως ο "εργοδότης τελευταίας καταφυγής"

Ολοι και όλες πλέον αντιλαμβάνονται ότι σε αυτή τη συγκυρία, που δεν ξέρουμε πόσο θα διαρκέσει, σημαντικό ρόλο στην εκπόνηση και την υλοποίηση ενός τέτοιου προγράμματος, θα παίξει το κράτος. Μάλιστα αυτό τώρα, θα καλεστεί να λειτουργήσει σαν ο «εργοδότης τελευταίας καταφυγής», δηλαδή σαν ο κύριος μοχλός για την άμεση δημιουργία απασχόλησης, κινητοποιώντας το σύνολο των πόρων που έχει στη διάθεση του ή που μπορεί να αποκτήσει.

Όταν όμως μιλάμε για το κράτος, δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι και τοπική αυτοδιοίκηση, δηλαδή την Περιφέρεια και οι Δήμοι, εντάσσονται σε αυτό. Ειδικότερα σε μια περιφέρεια, σαν τη δική μας, όπου η οικονομική ζωή χαρακτηρίζεται από την κυριαρχία των μικρών και πολύ μικρών, κυρίως οικογενειακών επιχειρήσεων η συμβολή της αυτοδιοίκησης, στον σχεδιασμό και την υλοποίηση ενός τέτοιου προγράμματος είναι κάτι παραπάνω από αναγκαία.

Επιπλέον και οι η περιφέρεια και οι Δήμοι, θα πρέπει να λειτουργήσουν με την σειρά τους, ως οι τοπικοί «εργοδότες τελευταίας καταφυγής», κινητοποιώντας και αξιοποιώντας σε αυτή την κατεύθυνση το σύνολο των πόρων που διαθέτουν (κυρίως η Περιφέρεια) τόσο από το ΠΔΕ, όσο και από το ΕΣΠΑ.

Οι άξονες ενός ολοκληρωμένου προγράμματος για την στήριξη της απασχόλησης στη Λέσβο

Ένα τέτοιο πρόγραμμα θα πρέπει να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί από την αυτοδιοίκηση, σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς και τις συλλογικότητες των πολιτών, αλλά και με την στήριξη του κεντρικού κράτους, ενώ οι άξονες του,θα μπορούσαν να είναι οι παρακάτω:

α) Στήριξη υφιστάμενων τομέων της τοπικής οικονομίας που δείχνουν ανθεκτικότητα στην κρίση για την διατήρηση και επέκταση θέσεων εργασίας. Ενδεικτικά, αυτοί οι τομείς της τοπικής οικονομίας, είναι οι παρακάτω:

1. Τομέας της υγείας: Ο τομέας:περιλαμβάνει την άμεση και γενναία στελέχωση με ανθρώπινο δυναμικό του νοσοκομείου των ΚΥ και των Περιφερειακών Ιατρείων.(ΠΙ) Θα μπορούσε μάλιστα να συνδυαστεί με ένα πρόγραμμα των δήμων για την βελτίωση και κτηριακό εκσυγχρονισμό των περιφερειακών ιατρείων.

2. Εφοδιαστική αλυσίδα, ιδιαίτερα με την στήριξη των συνοικιακών μαγαζιών και των μαγαζιών στα χωριά, και την ενίσχυση της ανάπτυξης ολοκληρωμένων τοπικών δικτύων διανομής από τους παραγωγούς στους καταναλωτές. Αυτό το τελευταίο μάλιστα, θα έδινε και ώθηση στην ενίσχυση της τοπικής αγροτικής παραγωγής.

3. Τομέας προσφυγικού/μεταναστευτικού: Η εκτίμησή μας είναι ότι ο τομέας αυτός μπορεί να εξασφαλίσει πάνω από 1500 θέσεις εργασίας στη Λέσβο, κυρίως μέσα από τα διάφορα προγράμματα (Κοινωφελή –ΣΟΧ) αλλά και τα προγράμματα φιλοξενίας σε σπίτια και την δραστηριοποίηση επιμέρους ΜΚΟ: Αν μάλιστα επιβεβαιωθεί και το «κακό σενάριο» που μιλάει για μια χαμένη (κυριολεκτικά) τουριστική σεζόν, τότε δεν πρέπει να διστάσουμε να δούμε την υλοποίηση προγραμμάτων φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών σε ξενοδοχεία κατά τη διάρκεια του χειμώνα που έρχεται.

β) Στήριξη υφιστάμενων ελευθέρων επαγγελματιών/ επιχειρηματιών για να σταθούν ή να ξαναμπούν στην αγορά εργασίας: Ενδεικτικά θα μπορούσαν να σχεδιαστούν οι παρακάτω παρεμβάσεις.

1. Αναδρομική κάλυψη κόστους εργασίας σε όσες επιχειρήσεις κράτησαν το προσωπικό τους στην διάρκεια της κρίσης.:

2. Προγράμματα για την επανέναρξη επιχειρήσεων (δεύτερη ευκαιρία)

3. Επιχορηγήσεις σε επιχειρήσεις για πρόσληψη προσωπικού

4. Ενίσχυση του κοινωνικού και εσωτερικού τουρισμού με την διατήρηση και επέκταση των υφιστάμενων κινήτρων για διακοπές στα νησιά και τη Λέσβο

γ) Ανάπτυξη με την παρέμβαση των δήμων/περιφέρειας μικρών κοινωφελών υποδομών έντασης εργασίας με τέτοιο τρόπο που θα καλυτερεύουν και τη ζωή όλων μας.

Ενδεικτικά θα μπορούσαν να σχεδιαστούν οι παρακάτω παρεμβάσεις

1. Πρόγραμμα για χρήσιμα έργα μικρής κλίμακας στην πόλη και τα χωριά. Ένα τέτοιο πρόγραμμα, ανάμεσα στα άλλα θα έχει επιπτώσεις και στην στήριξη της οικοδομικής δραστηριότητας).

2. Άμεση βελτίωση της αγροτική οδοποιίας.

3. Υλοποίηση του προγράμματος της δακοκτονίας, με τέτοιο τρόπο που αφενός μεν να έχει τα καλύτερα αποτελέσματα, αφετέρου δεν να απασχολήσει όσο το δυνατό περισσότερο προσωπικό.

4. Αντιπλημμυρικά έργα στα χωριά του νησιού

5. Εκσυγχρονισμός του δημοτικός ηλεκτροφωτισμού

δ) Στήριξη νέων μορφών εργασίας σε τομείς με τοπικά συγκριτικά πλεονεκτήματα. Ενδεικτικά θα μπορούσαν να σχεδιαστούν οι παρακάτω παρεμβάσεις

1. Ειδικό πρόγραμμα για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία (ΚΑΛΟ) στην αγροτοδιατροφή, ενέργεια, τουρισμό – πολιτισμό

2. Ειδικό πρόγραμμα για τη συνεργασία και δικτύωση υφιστάμενων τοπικών επαγγελματιών και ΜΜΕ

Να σημειώσουμε βέβαια, ότι είναι προφανές, ότι τόσο οι άξονες, όσο και το περιεχόμενο κάθε επιμέρους άξονα, αποτελούν προσεγγίσεις και προτάσειςπου μπορούν να εμπλουτιστούν ακόμα περισσότερο ή και να διαφοροποιηθούν εντελώς.

Σε κάθε περίπτωση όμως, έχουμε τη γνώμη ότι ο άμεσος σχεδιασμός και η υλοποίηση ενός τέτοιου ολοκληρωμένου προγράμματος, είναι ζήτημα βιωσιμότητας για τη Λέσβο!

*O Παναγιώτης Λαμπρόπουλος είναι Οικονομολόγος